هرآنچه درباره بیماری ام پاکس ( آبله میمون ) باید بدانیم

دکتر بهمن عابدی کیاسری استاد ویروس شناسی دانشگاه تهران درباره آخرین وضعیت بیماری «ام پاکس» در جهان یادداشتی نوشت.

متن یادداشت به این شرح است:

سازمان بهداشت جهانی WHO در تاریخ ۱۴ آگوست شیوع بیماری ام پاکس mpox در بخشهایی از آفریقا را یک وضعیت اضطراری برای بهداشت جهانی اعلام نموده است. این موضوع یک وضعیت نگرانی بین المللی (PHEIC) بر اساس مقررات بهداشتی بین المللی (IHR)است. دانشمندان نگران سرعت شیوع یک سویه جدید و مهلکتر بودن آن در مقایسه با سویه قبلی هستند. این شیوع جدید از کشور کنگو شروع شده و امکان بالقوه گسترش آن در کل قاره آفریقا و نیز سایر نقاط جهان وجوذ دارد. برای متوقف کردن شیوع این بیماری یک واکنش هماهنگ جهانی ضروری است.

شیوع جهانی سال ۲۰۲۲ این بیماری به دلیل عدم توجه کامل جهانی به شیوع اولیه آن در افریقا اتفاق افتاد و انتظار می رود که این تجربه مجددا تکرار نشود و شیوع امروز سویه جدید این ویروس در آفریقا منجر به شیوع جهانی نگردد.

متاسفانه گزارش ها حاکی از آن است که تاکنون که تنها ۲ روز از اعلام وضعیت اضطراری سازمان بهداشت جهانی گذشته است بیماری mpox در اروپا در کشور سوئد و در خاورمیانه در پاکستان- کشور هم مرز با ایران- دیده شده است. در پاکستان فرد مبتلا مردی ۳۴ ساله است که پیش تر به یکی از کشورهای حاشیه خلیج فارس سفر کرده بود. این بدین معنی است که احتمالا به دلیل وجود مسافران در کشورهای همسایه و نیز ترانزیت مسافران در فرودگاههای کشورهای حاشیه خلیج فارس، در حال حاضر بیماری در منطقه ما و کشورهای همسایه وجود دارد. چین نیز اعلام نموده است که مقررات سخت گیرانه تری برای ورود مسافران به چین برای کنترل این بیماری در نظر گرفته است. این زنگ خطر هشدار جدی برای مسئولین کشور است که تدابیر لازم بهداشتی و کنترل مرزها را برای مقابله با بیماری بیاندیشند و هوشیاری لازم را داشته باشند. چراکه سویه جدید بنابر گزارشهای علمی دانشمندان به مراتب خطرناکتر از سویه قبلی می باشد.

در دوره شیوع جهانی این بیماری در سال ۲۰۲۲ در کشور ما ایران هم این بیماری گزارش شده بود. انتظار می رود کشور و مسئولین بهداشتی در رخداد جدید بیماری اکنون نسبت به سال ۲۰۲۲ آماده تر بوده و کارهای جدی تری در این فاصله در مسیر مبارزه با این بیماری انجام داده باشند. باید پرسید آیا مسئولین بهداشتی کشور در این فاصله توجه لازم و جامع به توسعه زیرساختهای بهداشتی و استقرار بیشتر مقررات و تدابیر بهداشتی برای مقابله با بیماری در رخداد بعدی را داشتند؟ آیا مراکز تشخیصی برای توسعه روشهای تشخیصی وتشخیص سریع بیماری برنامه ریزی لازم را انجام نمودند؟ آیا مراکز تحقیقاتی و فناوری همچون انیستیتو پاستور و موسسه رازی مطالعات علمی و تحقیقاتی لازم بر روی ویروس و سویه های آن برای پیشبرد برنامه های پیشگیرانه و توسعه و تولید واکسن را انجام داده اند؟ آیا وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی آمادگی لازم برای تامین واکسن برای گروههای پرخطر را دارد؟ آیا کشور برای مقابله با بیماری و سویه های خطرناکتر آن امروز و فردا آماده است؟

mpox که توسط یک Orthopoxvirus ایجاد می شود، اولین بار در سال ۱۹۷۰ در کنگو در انسان شناسایی شد. این بیماری در کشورهای مرکز و غرب آفریقا بومی در نظر گرفته می شود.

در ژوئیه ۲۰۲۲، شیوع mpox در چند کشور سبب شد تا سازمان بهداشت جهانی آنرا به عنوان “وضعیت اضطراری” اعلام نماید، زیرا به سرعت از طریق تماس جنسی در طیف وسیعی از کشورهایی که ویروس در آن‌ها دیده نشده بود گسترش یافت. این وضعیت اضطراری در ماه می ۲۰۲۳ پس از کاهش مداوم موارد جهانی از بین رفت.

Mpox بیش از یک دهه است که در کنگو گزارش شده است و تعداد موارد گزارش شده هر سال به طور مستمر در این دوره افزایش یافته است. در سال گذشته، موارد گزارش شده به طور قابل توجهی افزایش یافته است و در حال حاضر تعداد موارد گزارش شده تاکنون در سال جاری با بیش از ۱۵۶۰۰ مورد و مرگ ۵۳۷ مورد از مجموع سال گذشته فراتر رفته است.

از دلایل اصلی اعلام وضعیت اضطراری کنونی توسط سازمان بهداشت جهانی می توان به شیوع سال گذشته بیماری، گسترش سریع یک سویه ویروس جدید در جمهوری دموکراتیک کنگو به نام clade 1b (که به نظر می رسد عمدتا از راه جنسی در حال انتشار است) و شناسایی آن در کشورهای همسایه جمهوری دموکراتیک کنگو اشاره نمود.

در ماه گذشته، بیش از ۱۰۰ مورد تایید شده آزمایشگاهی clade 1b در چهار کشور همسایه جمهوری کنگو که قبلاً mpox را گزارش نکرده بودند، شامل بوروندی، کنیا، رواندا و اوگاندا گزارش شده است. قطعا تعداد واقعی موارد بیشتر است زیرا بخش زیادی از موارد آزمایش نشده اند.

شیوع‌های متعددی از clade های مختلف mpox در کشورهای مختلف با روش‌های مختلف انتقال و سطوح مختلف خطر رخ داده است.

در حال حاضر استفاده از دو واکسن که برای mpox تولید شده است، توسط سازمان بهداشت جهانی WHO توصیه می‌شوند، و همچنین این واکسنها بصورت مستقل در کشورهائی از جمله نیجریه و کنگو تأیید شده‌اند.

هفته گذشته، سازمان بهداشت جهانی مصزف واکسن mpox را در لیست استفاده اضطراری قرار داد، تا از این طریق دسترسی به واکسن را برای کشورهای کم‌درآمدی که هنوز تأییدیه ملی خود را صادر نکرده‌اند، تسریع ‌کند. قرار گرفتن این واکسن در فهرست استفاده اضطراری گوی و یونیسف را قادر می‌سازد تا واکسن‌هایی را برای توزیع جهانی تهیه نمایند. سازمان بهداشت جهانی برای مدیریت این بیماری نیاز فوری به بودجه اولیه ۱۵ میلیون دلاری را پیش بینی کرده است.

mpox (آبله میمون سابق) یک بیماری عفونی است که توسط ویروس آبله میمون ایجاد می شود. این ویروس می تواند باعث بثورات دردناک، بزرگ شدن غدد لنفاوی و تب شود. اکثر مبتلایان به طور کامل بهبود می یابند، اما برخی ممکن است تظاهرات جدی تری از بیماری را نشان دهند.

هر فردی می تواند درگیر بیماری mpox شود. این بیماری از طریق تماس با موارد آلوده شامل موارد زیر پخش می شود:

-افراد آلوده از طریق لمس، بوسیدن یا رابطه جنسی

-حیوانات آلوده، هنگام شکار، پوست انداختن یا پختن آنها

-مواردی مانند ملحفه ها، لباس ها یا سوزن های آلوده

-افراد باردار که ممکن است ویروس را به جنین خود منتقل کنند.

اگر فردی به mpox مبتلا گردید ابتدا باید به هر کسی که اخیراً با او در تماس بوده است اطلاع دهد. ضمنا تا زمانی که همه دلمه های روی بدن از بین بروند و لایه جدیدی از پوست تشکیل شود، در خانه بماند. ضایعات روی پوست را بپوشاند و در ارتباط با افراد دیگر از ماسک مناسب استفاده کند. از تماس فیزیکی نیز خودداری کند.

بیماری mpox توسط ویروس آبله میمون (MPXV) ایجاد می شود، این ویروس یک ویروس DNA دو رشته ای پوشش دار از جنس Orthopoxvirus در خانواده Poxviridae می باشد، که شامل ویروسهای دیگری از جمله واریولا، آبله گاوی، واکسینیا و سایر ویروس ها است. دو clades ژنتیکی ویروس I و clades II هستند.

ویروس آبله میمون در سال ۱۹۵۸ در دانمارک در میمون هایی که برای تحقیقات نگهداری می شدند کشف شد و اولین مورد انسانی گزارش شده از mpox یک پسر نه ماهه در جمهوری دموکراتیک کنگو در سال ۱۹۷۰ بود. mpox می تواند از فردی به فرد دیگر یا گاهی از حیوانات به افراد دیگر سرایت کند. به دنبال ریشه کنی آبله در سال ۱۹۸۰ و پایان واکسیناسیون آبله در سراسر جهان، mpox به طور مستمر در مرکز، شرق و غرب آفریقا گزارش شد. مخزن طبیعی ویروس ناشناخته است. پستانداران کوچک مختلفی مانند سنجاب و میمون مستعد بیماری هستند.

انتقال mpox از فرد به فرد می تواند از طریق تماس مستقیم با پوست عفونی یا سایر ضایعات مانند دهان یا اندام تناسلی رخ دهد. تماس هائی شامل:

-چهره به چهره (حرف زدن یا نفس کشیدن)

-پوست به پوست (لمس یا رابطه جنسی واژینال/مقعدی)

-دهان به دهان (بوسیدن)

-تماس دهان به پوست (سکس دهانی یا بوسیدن پوست)

-قطرات تنفسی یا آئروسل های ناشی از تماس نزدیک طولانی مدت

سپس ویروس از طریق پوست آسیب دیده، سطوح مخاطی (مانند دهان، حلق، چشم، تناسلی، مقعدی) یا از طریق دستگاه تنفسی وارد بدن می شود. mpox می تواند به سایر اعضای خانواده و شرکای جنسی سرایت کند. افرادی که چندین شریک جنسی دارند در معرض خطر بیشتری هستند.

انتقال mpox از حیوان به انسان، از حیوانات آلوده به انسان در اثر گاز گرفتن یا خراشیدگی یا در حین فعالیت هایی مانند شکار، کندن پوست، به دام انداختن، پخت و پز، یا خوردن حیوانات رخ می دهد. میزان گردش ویروس در جمعیت های حیوانی کاملاً مشخص نیست و مطالعات بیشتری در حال انجام است.

افراد می توانند از وسایل آلوده مانند لباس یا ملحفه، از طریق جراحات تیز در مراقبت های بهداشتی، یا در محیط های اجتماعی مانند سالن های خالکوبی، به mpox مبتلا شوند.

mpox علائم و نشانه‌هایی را ایجاد می‌کند که معمولاً در عرض یک هفته شروع می‌شوند، اما می‌توانند ۱ تا ۲۱ روز پس از مواجهه شروع شوند. علائم معمولاً ۲ تا ۴ هفته طول می کشد، اما ممکن است در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند بیشتر طول بکشد. علائم رایج mpox عبارتند از: کهیر، ،تب، گلو درد، سردرد، دردهای عضلانی، کمر درد، بیحالی، غدد لنفاوی متورم.

برای برخی از افراد، اولین علامت mpox بثورات پوستی است، در حالی که برخی دیگر ممکن است ابتدا علائم متفاوتی داشته باشند. بثورات به صورت یک زخم شروع می شود که به تاول پر از مایع تبدیل می شود و ممکن است با خارش همراه بوده و یا دردناک باشد. با بهبودی بثورات، ضایعات خشک می شوند، پوسته پوسته می شوند و می ریزند.

برخی از افراد ممکن است یک یا چند ضایعه پوستی داشته باشند و برخی دیگر صدها یا بیشتر داشته باشند. اینها می توانند در هر نقطه از بدن مانندکف دست و کف پا، صورت، دهان و گلو، کشاله ران و نواحی تناسلی و مقعد ظاهر شوند. برخی افراد همچنین تورم دردناک مقعد یا داشتن درد و مشکل هنگام ادرار کردن را تجربه می کنند. افراد مبتلا به mpox عفونی هستند و می توانند بیماری را تا زمانی که همه زخم ها خوب شوند و لایه جدیدی از پوست تشکیل شود به دیگران منتقل کنند. کودکان، افراد باردار و افراد با سیستم ایمنی ضعیف در معرض خطر عوارض ناشی از mpox هستند. به طور معمول برای mpox، تب، درد عضلانی و گلودرد ابتدا ظاهر می شود. بثورات mpox از صورت شروع می شود و در سراسر بدن پخش می شود، و تا کف دست ها و کف پا گسترش می یابد و طی ۲-۴ هفته تکامل می یابد. ضایعات قبل از ایجاد پوسته در مرکز فرو می روند. سپس دلمه ها می ریزند. لنفادنوپاتی (غدد لنفاوی متورم) یک ویژگی کلاسیک mpox است. برخی از افراد نیز می توانند بدون ایجاد هیچ علامتی آلوده شوند.

شیوع جهانی mpox که در سال ۲۰۲۲ آغاز شد بیشتر توسط ویروس Clade IIb ایجاد شد. این بیماری در برخی افراد به صورت متفاوت شروع می شود. در بیش از نیمی از موارد، بثورات ممکن است قبل یا همزمان با علائم دیگر ظاهر شوند و همیشه در بدن پیشرفت نمی کنند. اولین ضایعه می تواند در کشاله ران، مقعد یا داخل یا اطراف دهان باشد.

افراد مبتلا به mpox ممکن است با عوارض جدی تر بیماری روبرو شوند. به عنوان مثال، پوست ممکن است با باکتری آلوده شود که منجر به آبسه یا آسیب جدی به پوست می شود. سایر عوارض عبارتند از ذات الریه، عفونت قرنیه با از دست دادن بینایی. درد یا مشکل در بلع، استفراغ و اسهال که باعث کم آبی شدید یا سوء تغذیه می شود. سپسیس (عفونت خون با پاسخ التهابی گسترده در بدن)، التهاب مغز (آنسفالیت)، قلب (میوکاردیت)، رکتوم (پروکتایتیس)، اندام‌های تناسلی (بالانایتیس) یا مجاری ادراری (اورتریت)، یا مرگ. افراد مبتلا به کمبود سیستم ایمنی به دلیل دارو یا شرایط پزشکی در معرض خطر بیشتری برای بیماری جدی و مرگ ناشی از mpox هستند. افرادی که با اچ آی وی زندگی می کنند و به خوبی کنترل یا درمان نمی شوند، اغلب به بیماری شدید mpoxمبتلا می شوند.

شناسایی mpox می تواند دشوار باشد زیرا باید با سایر عفونت ها و شرایط مشابه افتراق داده شود. تشخیص افتراقی از آبله مرغان، سرخک، عفونت های باکتریایی پوست، گال، تبخال، سیفلیس، سایر عفونت های مقاربتی و آلرژی های مرتبط با دارو بسیار مهم است. فرد مبتلا به mpox ممکن است یک عفونت مقاربتی دیگر مانند تبخال نیز داشته باشد. از طرف دیگر، یک کودک مشکوک به mpox نیز ممکن است آبله مرغان داشته باشد. به این دلایل، تشخیص آزمایشگاهی برای افراد کلیدی است تا در اسرع وقت درمان شوند و از شیوع بیشتر جلوگیری کنند.

تشخیص DNA ویروسی با استفاده از روش PCR بهترین روش تشخیصی آزمایشگاهی برای mpox است. بهترین نمونه‌های تشخیصی مستقیماً از بثورات پوستی، مایع یا پوسته‌ها گرفته می‌شوند که با سواب جمع‌آوری می‌شوند. در صورت عدم وجود ضایعات پوستی، آزمایش را می توان بر روی سواب های دهانی حلق، مقعد یا رکتوم انجام داد. آزمایش خون توصیه نمی شود. روش های تشخیص آنتی بادی ممکن است مفید نباشند زیرا بین ویروس های مختلف ارتوپاکس آنتی بادیهای مشترک وجود دارد.

در خصوص درمان، هدف از درمان mpox مراقبت از بثورات، مدیریت درد و جلوگیری از عوارض است. مراقبت های اولیه و حمایتی برای کمک به مدیریت علائم و جلوگیری از مشکلات اهمیت بیشتری دارد. دریافت واکسن mpox می تواند به جلوگیری از عفونت کمک کند. واکسن باید ظرف ۴ روز پس از تماس با فردی که مبتلا به mpox است (یا در صورت عدم وجود علائم تا ۱۴ روز) تزریق شود.

در حال حاضر واکسیناسیون انبوه برای mpox مورد نیاز نیست و توصیه نمی شود. واکسیناسیون پیشگیرانه اولیه (پیش از مواجهه) (PPV) برای افرادی که در معرض خطر قرار گرفتن هستند توصیه می شود. افرادی که در شیوع چند کشور کنونی در معرض بالاترین خطر قرار گرفتن هستند، همجنس‌گرایان، دوجنس‌گراها یا سایر مردانی هستند که با مردان (MSM) با چندین شریک جنسی رابطه جنسی دارند. سایر افراد در معرض خطر ممکن است شامل کارگران جنسی، کارکنان بهداشتی در معرض خطر مواجهه مکرر، پرسنل آزمایشگاهی که با ارتوپاکس ویروس ها کار می کنند، پرسنل آزمایشگاه بالینی و مراقبت های بهداشتی که آزمایش های تشخیصی را برای mpox انجام می دهند. و اعضای تیم واکنش به شیوع بیماری.

در خصوص ذازوهای در دسترس، چندین ضد ویروس مانند tecovirimat که در ابتدا برای درمان آبله ساخته شده بود برای درمان mpox استفاده شده است و مطالعات بیشتر در حال انجام است.

/شفقنا