منبع اطلاعاتی آمریکا، آژانس نیست

رحمن قهرمان پور گفت: آژانس بیشتر تابع تحولات سیاسی است تا این که ماجرا برعکس باشد. مذاکره ما منوط به توافق با آژانس نیست. روابط ما همیشه افت و خیز‌های در شرایط مختلف داشته، اما هرگاه دو کشور ایران و آمریکا اراده سیاسی خود را بر این موضوع گذاشته‌اند که مذاکره کنند، آژانس نتوانسته یا نمی‌تواند مانع شود. اما این موضوع که چرا آژانس بر بازدید از این سه مرکز اصرار دارد، بسیار مهم است.

وی افزود: گروسی اعلام کرده ما به مراکزی که بمباران نشده دسترسی داریم. یعنی راستی آزمایی و فعالیت‌های متداول آژانس در حال انجام است. اما ایران اجازه بازرسی از سه مرکز آسیب دیده نطنز، فوردو و اصفهان را نمی‌دهد. آقای عراقچی در گفت‌و‌گو با خبرگزاری ژاپن گفت که، چون به سه مرکز هسته‌ای ما حمله شده، پروتکل و دستورالعمل بازرسی از این سه مرکز باید متفاوت باشد. البته آژانس چنین چیزی را نپذیرفته ولی به نظر می‌رسد توافق مصر در همین چارچوب بود.

این تحلیلگر ارشد سیاست خارجی در ادامه گفت: دغدغه ایران این است که یک ساز و کار جدید بازرسی برای این سه مرکز تهیه شود که طبیعتا با بازرسی عادی از این مراکز متفاوت است. این مسئله در آژانس مسبوق به سابقه است. برای مثال از حدود یک سال پیش، آژانس مشغول تهیه پروتکلی برای بازرسی از فعالیت‌های برزیل و استرالیا درمورد زیردریایی‌های هسته‌ای است؛ بنابراین درخواست ایران مبنای حقوقی دارد. آژانس هم حداقل درباره برزیل و استرالیا پذیرفته که یک ساز و کار متفاوتی اتخاذ کند.

وی افزود: اما درباره سایت‌هایی که پیش از این در دیگر نقاط جهان بمباران شده‌اند، مثل دیرالزور سوریه در سال ۲۰۰۵ یا سایت اوسیراک عراق در سال ۱۹۸۰، آژانس نپذیرفته که ار مراکز بمباران شده به شکل ویژه یا با محدودیت بیشتر بازرسی کند. باید دید پیشنهاد ایران مورد پذیرش آژانس قرار می‌گیرد یا نه. فعلا، ایران این موضوع را نپذیرفته است. تفسیر ایران این است که توافق قاهره به این معنا بوده که آژانس پذیرفته با ساز و کار جدیدی در فوردو و نطنز و اصفهان وارد شود. افزون بر این اختلاف نظر حقوقی، سرنوشت ۴۴۰ کیلوگرم اورانیوم ۶۰ درصد، برای آژانس، اروپا، آمریکا و اسرائیل بسیار مهم است؛ بنابراین ایران سعی می‌کند بدون گرفتن امتیازی بزرگ، زیر بار نرود. یعنی یک امتیاز بگیرد و سپس امتیازی بدهد.

این تحلیلگر امور بین الملل در ادامه تاکید کرد: ایران می‌خواهد دور جدید مذاکرات را شروع کند. مشروط بر این که همانطور که آقای عراقچی هم اخیرا گفته آمریکا هم شرط غنی سازی ایران را بپذیرد و بعد ایران توافق قاهره را انجام دهد. اما نمیدانیم که این وضعیت تا چه زمانی ادامه خواهد داشت. اگر طرف مقابل امتیاز ندهد، تجربه نشان داده که ایران معمولا سعی می‌کند یک راه حل میانه پیدا کند که آژانس وارد فضای تنش با ایران نشود، چون مجددا در ماه مارس (حدود ۳ ماه دیگر) جلسه فصلی شورای حکام برگزار می‌شود و ممکن است این بار اروپایی‌ها بخواهند پرونده را به شورای امنیت بفرستند تا فشار‌ها را بر ایران افزایش دهند. حدس من این است که ایران یک راه حل میانه پیدا می‌کند.

وی افزود: این را در نظر داشته باشیم که طرف مقابل در مورد آژانس حساسیتی نداشته و ایران هر اندازه همکاری کرده، استقبال شده است. تنها منبع آن‌ها هم آژانس نیست. نهاد‌های جاسوسی و منابع دیگری هم برای جاسوسی و کسب اطلاعات دارند. در ۲۳ خرداد هم معلوم شد که آن‌ها حتی از مکان‌هایی که مورد بازدید آژانس نبود اطلاعات داشتند. یا حتی از طریق تصاویر ماهواره‌ای به اطلاعاتی دست پیدا می‌کنند. اهمیت آژانس در این است که یک نهاد فنی است و اعتبار و مشروعیت دارد. بازرسان آژانس با چشم خود هرچه حدس زده می‌شود، می‌بینند و این مهم است. به رغم پیشرفت‌های تکنولوژیک همچنان نظر نیروی انسانی مهم است. بنابراین، اگر ایران راه حل میانه‌ای پیدا کند، آمریکا و اروپا هم استقبال می‌کنند.