اقدامات گروه‌های تندروی داخلی مانع خروج اقتصاد ایران از بن‌بست فعلی خواهد بود

سفر دونالد ترامپ به سه کشور عربی خلیج فارس، پس از دستیابی به قرارداد‌هایی به ارزش ۶۰۰ میلیارد دلار (معادل ۵۳۶ میلیارد یورو) با عربستان سعودی و توافقاتی به ارزش ۲۴۳ میلیارد دلار (برابر با ۲۱۷ میلیارد یورو) با قطر، دونالد ترامپ سفر خود به خاورمیانه را با مجموع تعهدات سرمایه‌گذاری به ارزش ۱.۴ تریلیون دلار (معادل ۱.۳ تریلیون یورو) به پایان رساند.

ترامپ در حالی اولین سفر خود در دوره دوم ریاست جمهوری را به پایان رساند که به نظر می‌رسد بزرگترین قرارداد‌های ممکن در چهار ساله دوم خود را به امضا رسانده است. این قرارداد‌ها آن قدر بزرگ بودند که ترامپ علی‌رغم اینکه تل‌آویو مایل نبود این سفر را به سرانجام رساند، آن هم بدون اینکه اسراییل از مفاد این قرارداد‌ها از پیش اطلاعی داشته باشد. هر چند او در طول این سفر از کشور‌های عربی خواست که به عادی سازی رابطه با اسراییل دست بزنند، اما به وضوح این مساله برای وی فرعی بود و هدف او قبل از هر چیز توافقات اقتصادی با این کشور‌ها بود.

در طول این سفر ترامپ بار‌ها به ایران اشاره کرد و گاه از جملاتی استفاده کرد که به مذاق دولتمردان ایرانی خوش نیامد. با این حال تحلیل‌گران متعدد بر این باورند که بهتر است به جای تمرکز بر این اظهارات بر واقعیات صحنه تمرکز کرد. از نظر آنها این حجم از قرارداد‌های اقتصادی زمانی اجرایی خواهند شد که در منطقه ثبات وجود داشته باشد و ثبات خاورمیانه به کاهش تنش‌ها و حل مساله هسته‌ای با ایران گره خورده است. به این ترتیب ترامپ در حالی که ایران را تهدید می‌کرد، مسیر توافق را هموار کرده است.

ثبات خاورمیانه در گروی توافق با ایران است

در این رابطه علی بیگدلی، کارشناس روابط بین‌المللی، با اشاره به سفر ترامپ به سه کشور عربستان سعودی، قطر و امارات گفت: دونالد ترامپ در دوره تبلیغات انتخاباتی خویش وعده‌های بزرگی داده که تا کنون هیچ کدام عملی نشدند. از جمله این وعده‌ها پایان جنگ روسیه با اوکراین، خاتمه جنگ غزه و حل مساله حوثی‌های یمن بود که هیچ کدام تا امروز به نتیجه ملموسی دست نیافتند.

بیگدلی ادامه داد: این ناکامی‌ها به سرعت تاثیر خود را در میزان محبوبیت ایالات متحده نمایان کرده است. گفته می‌شود میزان محبوبیت ترامپ به ۴۳ درصد کاهش یافته که امری بی سابقه در یک قرن گذشته به حساب می‌آید. حتی موقعیت او در حزب جمهوری‌خواه هم متزلزل‌تر از چند ماه پیش شده است. به همین جهت او باید در فضای جهانی هر چه زودتر یک اقدام موثر انجام دهد. سفر به سه کشور همسایه جنوبی ایران را باید از این منظر تحلیل کرد.

وی تاکید کرد: این سفر به طور قطع برای ترامپ اهمیت اقتصادی و تجاری بسیار زیادی داشته است. به احتمال زیاد همه این قرار داد‌ها عملی نخواهند شد و اجرایی کردن این حجم از توافقات اقتصادی در عرض ۴ سال کاری بس دشوار است ولی این نیز از اهمیت این سفر به عنوان یک دستاورد مهم برای ترامپ و کابینه‌اش نخواهد کاست.

به باور این تحلیل‌گر روابط بین‌الملل، مهمترین دستاورد این سفر افزایش محبوبیت ترامپ خواهد بود، زیرا قرارداد‌های امضا شده به افزایش مشاغل و تقویت صنایع بزرگی، چون بویینگ منجر خواهد شد.

این در حالی است که روز گذشته ویدیویی از محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی هم منتشر شد که در آن ادعا می‌کرد فقط با قرارداد‌هایی که آمریکا با این کشور بسته، دو میلیون شغل جدید در اقتصاد اول جهان به وجود خواهد آمد.

درشتی ترامپ برای امتیازگیری بیشتر است

بیگدلی در پاسخ به اینکه اهمیت این سفر از نظر اقتصادی برای ایران چه می‌تواند باشد توضیح داد: ما البته تا زمانی که نگاهمان به کشور‌های منطقه و جهان پیرامون را تغییر ندهیم، نمی‌توانیم از فرصت‌های پیش‌آمده به نحو احسن استفاده کنیم. اینکه گفته می‌شود باید سرمایه‌گذاری مولد جذب شود، حرف اشتباهی نیست منتها این امر به الزاماتی نیاز دارد، چون ثبات. سرمایه ترسو است و به جایی نمی‌رود که بی‌ثباتی وجود دارد. ثبات نیازمند تغییر رویکرد است وگرنه ما هم اکنون در انتهای یک خیابان یک طرفه و بن بست قرار داریم و بدون تغییر نگاه، نمی‌توانیم از این بن بست بیرون بیاییم.

بیگدلی با اشاره به حجم بزرگ قرارداد‌های تجاری میان امریکا و سه کشور منطقه توضیح داد: همانطوری که گفتم سرمایه ترسو است. به همین دلیل این قرارداد‌ها هم زمانی اجرایی می‌شوند که وضعیت ثبات لازم را داشته باشد. به همین دلیل می‌توانیم بگوییم آمریکا هم برایش مطلوب است که با مذاکره و توافق با ایران، مشکلات خود را مدیریت کند. درواقع بدون رفع مشکل واشنگتن با تهران، این توافقات صورت گرفته اجرایی نخواهد شد و منطقه هم امن نخواهد بود.

وی با بیان اینکه ایران ناچار است توافق کند، حضور گروه‌های تندرو و «دولت در سایه» را مانعی بزرگ برای به نتیجه رساندن مذاکرات با ایران دانست و هشدار داد اقدامات این گروه‌های تندروی داخلی مانع خروج اقتصاد ایران از بن‌بست فعلی خواهد بود.

بیگدلی درباره اظهارات ترامپ در این سفر گفت: این اظهارات و تهدیدات لفظی صورت گرفته را نباید جدی بگیریم. در یک مذاکره دیپلماتیک طرفین تلاش می‌کنند دست بالا را پیدا کنند تا بتوانند امتیازات بیشتری بگیرند و طرف مقابل را زیر فشار ببرند. به همین دلیل نباید به یاوه گویی‌های پی در پی ترامپ بیش از اندازه بها داد. مهمترین مساله این است که در میز مذاکره دیپلمات‌ها بتوانند یک توافق اصولی و مبتنی بر منافع ملی را به دست آورند. ضمن اینکه ترامپ با وجود این همه درشت گویی، بهتر از هر کسی می‌داند که بدون صلح و آرامش با ایران، امنیت خاورمیانه محقق نخواهد شد.

عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی در گرو چیست؟

این تحلیل‌گر با اشاره به حمایت‌های پی در پی صهیونیست‌ها و لابی‌های رژیم صهیونیستی از ترامپ در انتخابات اخیر گفت: با وجود این همه حمایت سخاوتمندانه، اما ترامپ طوری عمل می‌کند که موجب ناراحتی تل‌آویو شده است. برای اولین بار مشاهده می‌کنیم یک رییس‌جمهور آمریکا، آن هم از حزب جمهوری خواه، از واژه «وحشیانه» در توصیف اقدامات ارتش اسراییل، در قبال فلسطینیان استفاده کرد.

بیگدلی ادامه داد: ترامپ عمیقا مایل است که رابطه اسراییل با کشور‌های عربی عادی شود ولی به خوبی متوجه شده که تا کشور فلسطین به رسمیت شناخته نشود و راه‌حل دو دولتی در دستور نباشد، شیوخ عرب حتی اگر مایل باشند هم تن به عادی سازی رابطه خود با اسراییل نخواهند داد چرا که مردم کشورهایشان را از خود می‌رنجانند. به این ترتیب مانع اصلی عادی شدن روابط در منطقه دولت دست راستی اسراییل و بی حقوقی مطلق مردم فلسطین است و راه حل خروج از این وضعیت نیز به رسمیت شناختن دولت فلسطینی است.

وی تاکید کرد: به باور من سفر اخیر ترامپ به منطقه در نهایت می‌تواند به سود ایران تمام شود، به شرط اینکه مسئولان کشور از زاویه درست به ماجرا بنگرند و به جای تمرکز به اظهارات نامتعارف دونالد ترامپ، به واقعیت صحنه بنگرند و هوشمندانه اقدام کنند.