نفت و پتروشیمی
چرا حضور فعالانه ایران در جی‌ئی‌سی‌اف مهم است؟
تهران میزبان وزرای مجمع کشورهای صادرکننده گاز (جی‌ئی‌سی‌ف) است؛ نشست که قرار بود آبان گذشته برگزار شود اما به‌دلیل تحولات سیاسی و ژئوپلیتیکی با یک ماه تأخیر برگزار می‌شود. نشست ۲۶ مجمع کشورهای صادرکننده گاز فرصتی مناسب برای تبیین جدیدترین شرایط تولید و تجارت جهانی گاز است تا در پرتو تحولات سیاسی و ژئوپلیتیکی اخیر، رویکردها و هماهنگی‌های لازم را دنبال کنند.
برای بسیاری از ایرانیان شاید برگزاری این نشست، زمینه طرح پرسش‌هایی در مورد اهمیت و ضرورت برگزاری این نشست در تهران باشد. پرسش‌هایی ازجمله اینکه در شرایطی که ایران صادرکننده عمده گاز نیست، عضویت در این مجمع بین‌المللی و برگزاری نشست وزارتی آن چه اهمیتی برای ایران دارد؟ یا اینکه با توجه به ساختار و ماهیت تولید و تجارت گاز، آیا این مجمع کارایی و اثرگذاری لازم برای تأمین منافع کشورهای عضو را دارد؟
مشخصاً درباره پرسش اول، این مسئله مورد تأکید قرار می‌گیرد که پس از مراسم تحلیف ریاست جمهوری چهاردهم، این مهم‌ترین رویداد بین‌المللی است که تهران میزبان آن است. برگزاری این نشست در این سطح با حضور وزیران انرژی کشورهای عضو جی‌ئی‌سی‌اف، حاوی پیام ثبات و امنیت ایران است که در ماه‌های اخیر تحت تأثیر تحولات ژئوپلیتیکی منطقه و بالا گرفتن تنش‌های سیاسی در منطقه، فضاسازی منفی ایجاد شده بود.
از سوی دیگر ایران به‌عنوان دومین کشور دارنده ذخایر گازی دنیا و اولین کشور دارنده مجموع ذخایر نفت و گاز دنیا، در بسیاری از روندها و تحرکات بین‌المللی در حوزه انرژی، نفت و گاز پیشرو بوده و حضوری اعتباربخش در نهادها، مجامع و رویدادهای بین‌المللی حوزه انرژی دارد. جی‌ئی‌سی‌اف به‌عنوان مهم‌ترین نهاد بین‌المللی در حوزه گاز، در حال رشد و بلوغ است و طبیعتاً حضور فعال در این نهاد به لحاظ ایجاد ترتیبات و ساختارهای رو به رشد برای کشوری مانند ایران با چشم‌انداز صادرات گاز، از اهمیت برخوردار است.
جی‌ئی‌سی‌اف (GECF) به‌عنوان یک نهاد بین‌المللی در زمینه گاز طبیعی، برخلاف اوپک (OPEC)، به‌عنوان یک کارتل شناخته نمی‌شود. این مجمع به دنبال همکاری و هماهنگی میان کشورهای تولیدکننده گاز است و هدف آن ایجاد یک بستر مناسب برای تبادل تجربیات و اطلاعات بین اعضاست. جی‌ئی‌سی‌اف به جای تمرکز بر کنترل قیمت‌ها و تولید، بر توسعه پایدار و بهبود فرآیندهای تولید و انتقال گاز تمرکز دارد.
هم‌اکنون جی‌ئی‌سی‌اف در فرآیند رشد سازمانی قرار دارد و در حال تدوین و تصویب چارچوب‌ها و قواعد مشخص و استانداردهای یکسان در تولید، تجارت و انتقال گاز است. این تلاش‌ها به‌منظور ایجاد یک سیستم منسجم و کارآمد برای مدیریت منابع گازی کشورهای عضو انجام می‌شود. با توجه به افزایش تقاضای جهانی برای انرژی‌های پاک، جی‌ئی‌سی‌اف سعی دارد با ارائه راهکارهای نوین، به بهینه‌سازی استفاده از منابع گاز طبیعی بپردازد.
کارکرد دیگر جی‌ئی‌سی‌اف تلاش برای انتقال تجربیات موفق بین کشورهای دارنده گاز است. جی‌ئی‌سی‌اف با فراهم آوردن بستر مناسب برای تبادل دانش فنی، اقتصادی و تجاری، به کشورهای عضو کمک می‌کند تا از تجربیات یکدیگر بهره‌برداری کنند و به‌منظور توسعه پایدار صنعت گاز خود گام بردارند. این همکاری‌ها می‌تواند به افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه‌ها و بهبود کیفیت خدمات در صنعت گاز منجر شود. جی‌ئی‌سی‌اف به‌عنوان یک نهاد همکار، می‌تواند تأثیر مثبتی بر بازار جهانی انرژی بگذارد و به کشورهای تولیدکننده گاز کمک کند تا در عرصه‌های بین‌المللی رقابتی‌تر شوند.
گزارش‌های معتبر بین‌المللی نشان می‌دهد گاز طبیعی به‌عنوان یکی از منابع انرژی با اهمیت در سطح جهانی تا سال ۲۰۶۰ همچنان روند صعودی مصرف را تجربه خواهد کرد. این روند نه‌تنها به دلیل نیاز فزاینده به انرژی پاک و پایدار است، بلکه به دلیل نقش کلیدی مجمع کشورهای صادرکننده گاز (جی‌ئی‌سی‌اف) در ترویج گاز به‌عنوان پاک‌ترین سوخت فسیلی نیز است. جی‌ئی‌سی‌اف با فراهم آوردن بسترهای مناسب، به کشورها کمک می‌کند از گاز طبیعی به‌عنوان گزینه‌ای کم‌هزینه و کم‌ضرر در مقایسه با سایر سوخت‌های فسیلی استفاده کنند.
جی‌ئی‌سی‌اف همچنین در تشویق کشورها به استفاده بیشتر از گاز به‌عنوان سوخت، نقش مهمی دارد. این سازمان با برگزاری کنفرانس‌ها و نشست‌های بین‌المللی، اطلاعات و آگاهی لازم را در مورد مزایای استفاده از گاز طبیعی فراهم می‌آورد. این تلاش‌ها سبب می‌شود کشورهای بیشتری به سمت استفاده از گاز روی آورند و در نتیجه، تقاضا برای این منبع انرژی افزایش یابد.
افزون بر این، جی‌ئی‌سی‌اف در پایه‌گذاری روندهای همکاری میان کشورهای صادرکننده و واردکننده گاز نقش مثبتی ایفا می‌کند. با ایجاد شبکه‌های همکاری و توافقات تجاری، این مجمع می‌تواند به تسهیل تبادل گاز بین کشورها کمک کند و از این طریق امنیت انرژی را افزایش دهد. همکاری‌های بین‌المللی در زمینه گاز می‌تواند به کاهش تنش‌ها و افزایش ثبات اقتصادی در مناطق مختلف جهان منجر شود.
جی‌ئی‌سی‌اف نقش مهمی در تقویت همکاری میان کشورها نسبت به اجرای طرح‌های منطقه‌ای انتقال گاز میان کشورهای تولیدکننده بر عهده دارد. این طرح‌ها شامل «تأسیس خطوط لوله مشترک»، «بهره‌برداری از تأسیسات تولید و انتقال ال‌ان‌جی» و «تجارت مشترک ال‌ان‌جی» می‌شود. با ایجاد زیرساخت‌های مشترک، کشورهای تولیدکننده قادر خواهند بود تا منابع خود را بهتر مدیریت کنند و از ظرفیت‌های یکدیگر بهره‌برداری کنند.
جی‌ئی‌سی‌اف (مجمع کشورهای صادرکننده گاز) به‌عنوان یک نهاد بین‌المللی، نقش مهمی در تغییر و تحول در بازار جهانی گاز ایفا می‌کند. یکی از کارکردهای مثبت این مجمع، تبدیل رقابت نابرابر در تجارت گاز به رقابت سالم و همکاری‌جویانه میان کشورهای دارنده گاز است.
این تغییر نه‌تنها به کشورهای تولیدکننده کمک می‌کند با هم همکاری کنند، بلکه سبب ایجاد منافع مشترک و بهبود شرایط بازار نیز می‌شود. با ایجاد بسترهای همکاری، جی‌ئی‌سی‌اف به کشورهای عضو کمک می‌کند تا از منابع خود به بهترین نحو استفاده کنند و در عین حال جلوی فشارهای رقابتی ناعادلانه را بگیرند.
افزون بر این، جی‌ئی‌سی‌اف به یک مرجع معتبر بین‌المللی در حوزه تدوین و تحلیل بازار جهانی گاز تبدیل شده است. این سازمان با جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات دقیق از بازارهای مختلف، به کشورهای عضو کمک می‌کند تصمیم‌های بهتری در زمینه تولید و صادرات گاز اتخاذ کنند. این اطلاعات نه‌تنها برای کشورهای تولیدکننده، بلکه برای مصرف‌کنندگان نیز ارزشمند است، زیرا آنها می‌توانند بر اساس تحلیل‌های ارائه‌شده از سوی جی‌ئی‌سی‌اف، برنامه‌ریزی‌های لازم را انجام دهند. یکی دیگر از کارکردهای جی‌ئی‌سی‌اف، تدوین و ترسیم و ارائه تصویر مشخص، علمی، قابل استناد و معتبر از صنعت و تجارت گاز است. این اقدام سبب می‌شود کشورهای عضو بتوانند با استفاده از داده‌های معتبر، راهبردهای خود را تنظیم کنند و در مذاکرات بین‌المللی قدرت بیشتری داشته باشند، همچنین این تصویر شفاف از بازار گاز به جذب سرمایه‌گذاران خارجی کمک می‌کند.
با توجه به نقش مهم گاز در فرآیند گذار به سوی انرژی‌های تجدیدپذیر، جی‌ئی‌سی‌اف در سال‌های آینده به‌عنوان مهم‌ترین نهاد بین‌المللی در تولید و تجارت گاز از جایگاه و نقش تعیین‌کننده‌ای برخوردار خواهد بود. این سازمان با ارائه راهکارهای نوآورانه و حمایت از پروژه‌های پایدار، به کشورهای عضو کمک می‌کند در انتقال به سمت انرژی‌های پاک موفق‌تر عمل کنند، بنابراین جی‌ئی‌سی‌اف نه‌تنها یک نهاد تجاری بلکه یک بازیگر کلیدی در تحولات آینده جهانی انرژی نقش‌آفرین خواهد بود و حضور فعال در این نهاد بین‌المللی برای اعضا به‌ویژه ایران از اهمیت زیادی برخوردار است.
علیرضا سلطانی
استاد دانشگاه و کارشناس اقتصاد انرژی
