آزادی بیان باید به نفع مردم باشد

محسن غرویان درباره حدود آزادی بیان درباره مقدسات اظهار داشت: ائمه (ع) آزادی بیان را تعلیم دادند؛ مباحثاتی که امام باقر (ع) و امام صادق (ع) و امام رضا (ع) با صاحبان مکاتب و افکار مختلف داشتند نشان می‌دهد که خود ایشان این آزادی بیان را نسبت به ایدئولوژی و مکتب اسلام و تشیع قائل بودند و خود در این جلسات شرکت کرده و شاگردان خود همچون محمد بن مسلم را هم تشویق به شرکت در این جلسات می‌کردند تا با منطق و استدلال مباحث فکری را مطرح و از اندیشه‌های اهل بیت (ع) دفاع کنند.

وی ادامه داد: در نگاه به مجموع ادله و سیره ائمه (ع) به این نتیجه می‌رسیم که خود ائمه (ع) اهل افراط و تفریط نبودند و معتقد به آزادی بیان و اندیشه بودند و بر این باور بودند که این مسائل باید با عقلانیت حلاجی شود بنابراین مرز این مباحث، قواعد منطق و عقل و عقلانیت است و همه مباحث اعتقادی و حتی مقدسات ما می‌تواند مورد بحث منطقی قرار گیرد، اما باید مراقب بود از حدود عقل و منطق خارج نشد.

وی با بیان اینکه مباحث فکری و فلسفی مانند مباحث نظامی و امنیتی است، تصریح کرد: گاهی مباحث فکری و فلسفی با نظام باور‌های عموم مردم کاملا مرتبط است و شک و شبهه در این نظام باور‌ها می‌تواند کل جامعه را دچار تردید و اضطراب کند؛ لذا عقلا می‌گویند اینگونه مباحث زیربنایی را اول در جمع‌های تخصصی باید مطرح کرد و اگر مصلحت اقتضاء کرد وارد مجامع عمومی شود.

وی تاکید کرد: همانگونه که کشور دارای نهادی به نام «مجمع تشخیص مصلحت نظام» است، مباحث فکری و فلسفی هم نیازمند یک مجمع تشخیص است و از سوی دیگر افراد متفکر و اندیشمند هم خود باید توجه کنند که طرح این مباحث در جامعه به مصلحت است یا خیر.

حوزه علمیه قم ابراز داشت: هر جامعه‌ای برای خود، مقدساتی دارد؛ این مقدسات در برخی جوامع برگرفته از دین است و در برخی جوامع این مقدسات شامل اماکن و قهرمانان و دانشمندان و حماسه‌های ملی می‌شود.

وی اضافه کرد: مقدسات دارای کارکرد‌های مختلفی هستند به عنوان نمونه، شهدا مقام مقدسی پیدا می‌کنند و چهره آنها کارکرد اجتماعی پیدا کرده و فردی مانند شهید سلیمانی مایه نیروبخشی به نسل جوان می‌شود و اینگونه نسل جوان با الهام گیری از این شهید در جهت منافع و مصالح جامعه حرکت می‌کنند.

وی افزود: هیچ عاقلی در هیچ کجای دنیا نمی‌گوید که آزادی بیان یعنی مقدسات یک جامعه را زیر سوال ببرید و قداست زدایی انجام دهید. وقتی امر مقدس کارکرد اجتماعی دارد و آن کارکرد به نفع ملت است نباید به نام آزادی بیان، آن قداست را از بین برده و با آن امر قدسی بجنگیم.

غرویان تاکید کرد: آزادی بیان مطلق نیست بلکه باید به نفع مردم باشد. اینجا بحث حقیقت مطرح نیست؛ ممکن است چیزی را مقدس بدانم ولو حقیقت نداشته باشد. در هرحال باید مصالح جامعه در نظر گرفته شود.

وی بر لزوم مصلحت گرایی تاکید کرد و گفت: برای تغییر باور‌های مردم نمی‌توان انقلابی عمل کرد بلکه باید به تدریج و با عقلانیت و درنظرگرفتن مصلحت مردم و جامعه صورت پذیرد.

وی گفت: نخبگان باید همواره عقلانیت را مدنظر داشته باشند، ممکن است موضوعی به ذهن یک فرد نخبه بیاید ولی عقلانیت اقتضا می‌کند براساس هزینه – فایده جلو برویم و ببینیم آیا طرح این مطلب الان به صلاح است یا خیر.

وی ادامه داد: در حوزه علمیه درسی به نام «فصاحت و بلاغت» داریم؛ فصاحت این است که خوب حرف بزنیم و بلاغت این است که حرف خوب بزنیم. یک نخبه سیاسی و اجتماعی اعم از حوزوی و دانشگاهی باید تشخیص دهد در این شرایط زمانی و مکانی چه مطلبی مصلحت است بیان شود و این نیازمند نگاه وسیع جامعه شناختی و روانشناسی مخاطب است که بدانیم حرف خوب را کجا باید مطرح کنیم.