برخی نمایندگان برای سلبریتی شدن همه نوع نظری می‌دهند که به صلاح کشور نیست

سیدحسین نقوی حسینی می‌گوید: طبق آیین‌نامه داخلی مجلس، نمایندگان می‌توانند طرح‌هایی ارائه دهند که این طرح‌ها، مثل لوایح دولت، در دستور کار قرار گرفته و بررسی می‌شوند. بنابراین، نمایندگان نه تنها حق اظهارنظر در تمام مسائل داخلی و خارجی کشور را دارند، بلکه می‌توانند طرح‌های قانونی نیز پیشنهاد کنند. با این حال، مجلس برای آنکه نمایندگان بتوانند در چارچوب تخصص خود فعالیت کنند، کمیسیون‌های تخصصی متنوعی تشکیل داده است.

مشروح گفتگو با این نماینده سابق مجلس را در ادامه بخوانید؛

* آقای نقوی حسینی، اخیراً شاهد هستیم که بسیاری از نمایندگان مجلس در مورد هر مسئله‌ای اظهارنظر می‌کنند. این موضوع با حق نمایندگی مرتبط است و آنان این حق را دارند، اما مسئله اصلی اینجاست که اغلب در حوزه‌های خارج از تخصص خود سخن می‌گویند؛ برای نمونه، گاهی طرح‌هایی مانند خروج از معاهده NPT ارائه می‌دهند که به امنیت کلان کشور مربوط می‌شود و در حیطه شورای عالی امنیت ملی قرار دارد. لطفاً توضیح دهید که این اقدامات تا چه حد جزو وظایف نمایندگی محسوب می‌شود و تا چه اندازه با وظایف نهاد‌های دیگر تداخل دارد؟

بر اساس قانون اساسی، نمایندگان مجلس حق دارند در تمام مسائل داخلی و خارجی کشور اظهارنظر کنند و هیچ فردی نمی‌تواند آنان را ملزم سازد که تنها در چارچوب وظایف نمایندگی سخن بگویند. همچنین، کسی نمی‌تواند از آنان بخواهد که دلیل اظهارنظر در موضوعی خاص را توضیح دهند؛ به عبارت دیگر، نماینده‌ای نمی‌تواند به دلیل اظهارنظر در حیطه وظایف نمایندگی، مورد بازخواست قرار گیرد.

از سوی دیگر، طبق آیین‌نامه داخلی مجلس، نمایندگان می‌توانند طرح‌هایی ارائه دهند که این طرح‌ها، مثل لوایح دولت، در دستور کار قرار گرفته و بررسی می‌شوند. بنابراین، نمایندگان نه تنها حق اظهارنظر در تمام مسائل داخلی و خارجی کشور را دارند، بلکه می‌توانند طرح‌های قانونی نیز پیشنهاد کنند.

با این حال، مجلس برای آنکه نمایندگان بتوانند در چارچوب تخصص خود فعالیت کنند، کمیسیون‌های تخصصی متنوعی تشکیل داده است. فلسفه ایجاد این کمیسیون‌ها آن است که نمایندگان در حوزه‌های تخصصی‌شان فعالیت کنند، اظهارنظر کنند و طرح‌هایی تهیه کنند. برای نمونه، پزشکان در کمیسیون بهداشت و درمان حضور دارند و می‌توانند در مسائل پزشکی و پرستاری نظر دهند و طرح‌هایی ارائه کنند. ارائه طرح اهمیت فراوانی دارد، زیرا در نهایت ممکن است به قانون تبدیل شود.

گاهی نمایندگان در مورد موضوعی اظهارنظر می‌کنند که این نظر صرفاً دیدگاه شخصی آنان است. بنابراین، یک پزشک می‌تواند در مسائل سیاست خارجی نیز نظر دهد، اما اگر این نظر با واقعیت‌ها همخوانی نداشته باشد، مورد انتقاد قرار می‌گیرد. با این وجود، در خصوص تهیه طرح قانونی، ماجرا متفاوت است؛ زیرا طرح قرار است به قانون بدل شود و تکالیفی برای دستگاه‌ها ایجاد کند یا حقوقی برای مردم تعیین کند. بنابراین، در این زمینه باید رویکردی کاملاً تخصصی اتخاذ شود. برای مثال، اعضای کمیسیون شورا‌ها نمی‌توانند طرح قانونی در حوزه پزشکی تهیه کنند و پزشکان نیز نمی‌توانند طرحی تخصصی در خصوص کمیسیون قضایی ارائه دهند.

کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی، که مسئولیت بررسی مسائل امنیت و سیاست خارجی را بر عهده دارد، نمایندگان آن می‌توانند طرح‌های مرتبط با این حوزه را پیشنهاد کنند و تسلط بیشتری بر موضوعات دارند. اگر از این چارچوب تخصصی خارج شویم، طرح‌هایی در مجلس مطرح می‌شود که یا برای دولت غیرقابل اجرا است یا با واقعیت‌ها سازگار نیست و در آینده مشکلات فراوانی ایجاد می‌کند. شاید یکی از دلایل وفور قوانین، اما ناکارآمدی آنها، همین باشد که قوانین بر اساس تخصص نمایندگان تهیه و تصویب نمی‌شوند. این طرح‌ها به صحن علنی راه می‌یابند و فضایی ایجاد می‌شود که گاهی با واقعیت‌ها همخوانی ندارد و در عمل، چالش‌های بسیاری به بار می‌آورد.

* آقای نقوی حسینی، این مسائلی که برای خروج از NPT یا مثلاً ساخت سلاح هسته‌ای، آیا در چارچوب وظایف نمایندگی قرار می‌گیرد؟ جزو کدام‌یک از چارچوب‌هایی است که اشاره کردید؟ در واقع، آیا این موارد جزو وظایف عمومی محسوب می‌شود یا باید در مسائل تخصصی دسته‌بندی شود؟

همان‌طور که اشاره کردم، نمایندگان می‌توانند طرح‌هایی تهیه کنند؛ یعنی هیچ منعی وجود ندارد که نمایندگان برای خروج از NPT یا در خصوص مسائل نظامی یا حوزه امنیتی، طرحی ارائه دهند. اما ارائه این طرح‌ها، اولاً نیازمند تخصص فرد یا افراد طراح است؛ آنان حتماً باید در این زمینه تخصص لازم و اشراف کافی داشته باشند. ثانیاً، باید با نهاد‌های حاکمیتی هماهنگی صورت گیرد. برای نمونه، مجلس نمی‌تواند به تنهایی در مورد نظامیان تصمیم‌گیری کند یا درباره سربازی سربازان حکم صادر کند؛ این امور نیازمند هماهنگی با ستاد کل نیرو‌های مسلح است، زیرا مسائل نظامی، سربازی و موارد مشابه، در حیطه ستاد کل نیرو‌های مسلح قرار دارد.

نمایندگان اگر بخواهند طرحی تهیه کنند، حتماً باید با ستاد کل نیرو‌های مسلح کاملاً هماهنگ باشند؛ در غیر این صورت، اصلاً امکان اجرای چنین طرح‌هایی وجود ندارد. مثلاً، فرض کنیم طرح خرید سربازی که چند سالی در بودجه تصویب شد؛ این طرح‌ها با ستاد کل نیرو‌های مسلح کاملاً هماهنگ می‌شد و پس از اعلام موافقت آنان، طرح تهیه و در ردیف بودجه قرار می‌گرفت. اما اگر ستاد کل نیرو‌های مسلح مخالف باشد، مجلس نمی‌تواند بر روی چنین طرحی پیش برود و آن را قانونی کند.

حوزه هسته‌ای و خروج از NPT نیز همین‌گونه است. اینها مسائل امنیتی کشور هستند و دستگاه‌های حاکمیتی بالادستی وجود دارد که باید با آنان مشورت شود و نظرشان جلب شود؛ نمایندگان قطعاً سوءنیتی ندارند، اما هماهنگی ضروری است. گاهی اوقات، یک طرح می‌تواند منافع ملی کشور را زیر سؤال ببرد یا با امنیت ملی و منافع ملی مغایرت پیدا کند. بنابراین، این نوع طرح‌ها حتماً باید با دستگاه‌های بالادستی و حاکمیتی هماهنگ شود، نظر آنان گرفته شود و همه جنبه‌های امنیت ملی، مصالح کشور و منافع ملی در نظر گرفته گردد. اگر بدون نظر این دستگاه‌ها، از جمله شورای عالی امنیت ملی که بالاترین مرجع امنیتی کشور در حوزه داخلی و خارجی است و حتماً باید بر این موضوعات اشراف داشته باشند، طرحی تهیه شود، مغایرت، تعارض و تضاد به وجود می‌آید و ممکن است برخی از این طرح‌ها مشکل‌آفرین باشند.

بنابراین، حتماً این هماهنگی‌ها باید صورت گیرد. پس، نمایندگان می‌توانند طرح تهیه کنند، اما نه بدون هماهنگی و بدون توجه به تصمیمات نهاد‌های حاکمیتی.

* وقتی چنین مسائلی مطرح می‌شود و حاشیه‌ساز  می‌شود، علت اینکه برخی نمایندگان مجلس این همه مواضع یا طرح‌های جنجالی پیشنهاد می‌کنند چیست؟

امیدوارم چنین نباشد، اما گاهی اوقات، اظهارنظرها، طرح‌ها و پیشنهاد‌هایی که در صحن علنی یا رسانه‌ها ارائه می‌شود، بیشتر با هدف جلب توجه و مطرح کردن خود فرد یا مجموعه مربوطه است. می‌گویم امیدوارم این‌طور نباشد، اما متأسفانه گاهی این اتفاق رخ می‌دهد. نمایندگان علاقه‌مند هستند که در حوزه رسانه حضور فعالی داشته باشند. به قول یکی از نمایندگان دوره‌های گذشته که دیده بودم، گفته بود: «من بین نمایندگان، سلبریتی هستم.»

برای آنکه کسی به سلبریتی نمایندگان تبدیل شود، باید زیاد اظهارنظر کند و این اظهارنظر‌ها گاهی مبنای عقلانی و بررسی‌های دقیق در خصوص منافع ملی و امنیت ملی ندارد و واقعاً می‌تواند خسارت‌بار باشد. عرض کردم که امیدوارم هیچ نماینده‌ای با این هدف، طرحی تهیه نکند، اظهارنظری یا موضع‌گیری نکند، اما متأسفانه گاهی این اتفاق می‌افتد و عواقب و عوارض خود را به همراه دارد.

نمایندگی مجلس یک جایگاه سیاسی است و سخنان نماینده مستند می‌شود. حتی این استناد‌ها در مراجع بین‌المللی مورد استفاده قرار می‌گیرد. خاطرم هست که در یکی از سفر‌های خارجی، با هیئتی دیپلماتیک ملاقات داشتیم و آنان برای اثبات مطالب خود، چند نمونه از همین اظهارنظر‌ها را به ما ارائه کردند. می‌گفتند: «نماینده فلان‌جای شما این‌گونه گفته، نماینده فلان کمیسیون شما این‌طوری مطرح کرده، نماینده فلان شهرستان شما این‌طور گفته.» این اظهارات به عنوان موضع حاکمیتی تلقی می‌شود.

بنابراین، همکاران باید توجه داشته باشند که اظهارنظر یک نماینده، یک اظهارنظر عادی نیست؛ این اظهارنظر‌ها در مراجع بین‌المللی انعکاس می‌یابد و مورد استناد قرار می‌گیرد. به این نکات باید بسیار دقت شود. ارائه هر طرحی می‌تواند منافع ملی کشور را به خطر بیندازد، اما اگر طرح‌ها با مشورت، نشست و هماهنگی با نهاد‌های حاکمیتی ارائه شود، مسئله قابل کنترل است. در غیر این صورت، اگر صرفاً برای مطرح شدن ارائه گردد، به نظرم بسیار خسارت‌بار خواهد بود.