قطع کامل همکاری با آژانس در دستور کار ایران نیست

رحمان قهرمانپور، درباره اظهارات اخیر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، مبنی بر تداوم بازرسی‌ها و گفت‌و‌گو با ایران و توصیف تصمیم تهران برای ماندن در پیمان ان‌پی‌تی به‌عنوان اقدامی حکیمانه، اظهار داشت: سخنان گروسی را باید در چارچوب نقش او به‌عنوان مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ارزیابی کرد. او، همانند مدیران پیشین آژانس، می‌کوشد از طریق ایفای نقش فعال در پرونده‌های هسته‌ای مهم نظیر پرونده ایران، برای خود سابقه‌ای حرفه‌ای و درخشان رقم بزند و در عین حال نشان دهد که آژانس همچنان نهادی معتبر و تأثیرگذار در حل‌وفصل مسالمت‌آمیز بحران‌های هسته‌ای است و می‌تواند در اجرای پیمان منع اشاعه سلاح‌های هسته‌ای (NPT) نقش مؤثری ایفا کند.

وی افزود: از سوی دیگر، باید توجه داشت که نشست فصلی شورای حکام آژانس در ماه نوامبر در پیش است و ایران نیز نمی‌خواهد روابط خود با آژانس وارد مرحله‌ای بحرانی شود. به همین دلیل، تهران همواره کوشیده است تا جای ممکن نقش آژانس را از عرصه سیاست دور نگه دارد و همکاری‌ها در فضایی فنی و سازنده ادامه یابد.

قهرمانپور در ادامه اظهار کرد: پس از حمله آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ایران، ارزیابی از میزان خسارت‌های واردشده، اهمیتی ویژه برای آژانس و کشور‌های غربی یافته است. از همین رو گروسی در تلاش بود تا در سفر به قاهره به توافقی با ایران دست یابد و بتواند بر این روند نظارت کند. اما توافق قاهره در پی اجرای مکانیزم ماشه متوقف شد و اکنون گروسی می‌کوشد در آستانه نشست شورای حکام به دستاوردی ملموس دست پیدا کند.

وی خاطرنشان کرد: تهدید سه کشور اروپایی مبنی بر احتمال ارجاع مجدد پرونده ایران از شورای حکام به شورای امنیت سازمان ملل نیز عاملی مهم است. این مجموعه تحولات نشان می‌دهد که گروسی در فضای کنونی در پی آن است که هم نقش شخصی و حرفه‌ای خود را تقویت کند و هم اعتبار و کارآمدی آژانس را به‌عنوان نهادی بین‌المللی در حوزه کنترل تسلیحات برجسته سازد.

وی در پاسخ به پرسشی درباره چشم‌انداز ازسرگیری همکاری‌های ایران و آژانس تأکید کرد: این امر تنها به عملکرد آژانس، شورای حکام یا شخص گروسی محدود نمی‌شود؛ بلکه متغیر‌های سیاسی گسترده‌تری از جمله وضعیت روابط ایران با آمریکا و اروپا نیز در آن تأثیرگذارند. ایران همچنان بر این باور است که غرب می‌کوشد از طریق آژانس فشار‌های بیشتری بر تهران وارد کند، از این رو سعی دارد همکاری با آژانس در چارچوبی غیرسیاسی و حرفه‌ای صورت گیرد.

به گفته قهرمانپور، در داخل ایران نیز تمایل به تداوم همکاری با آژانس وجود دارد، اما همان‌گونه که گروسی خود نیز اشاره کرده است، باید در نظر داشت که ایران کشوری است که با وجود عضویت در پیمان NPT، تأسیسات صلح‌آمیزش هدف حمله نظامی قرار گرفته است. بنابراین، دغدغه‌های تهران درباره راستی‌آزمایی و حفاظت از اطلاعات هسته‌ای‌اش کاملاً جدی است. ایران بار‌ها اعلام کرده که بخشی از اطلاعات جمع‌آوری‌شده توسط بازرسان آژانس از مسیر‌هایی نامشخص یا حتی از طریق جاسوسی به دست برخی کشور‌ها رسیده است، که این امر مغایر با تعهدات آژانس و اساسنامه آن است. از این‌رو، برای ایران بسیار مهم است که اطمینان یابد اطلاعاتی که در اختیار آژانس قرار می‌دهد، در همان چارچوب محفوظ می‌ماند و در اختیار طرف‌های ثالث قرار نمی‌گیرد. افزون بر این، آژانس باید نقش خود را به‌عنوان نهادی بی‌طرف ایفا کرده و حملات به تأسیسات هسته‌ای ایران را به‌صراحت محکوم کند.

وی در پایان گفت: هرچند ایران بخش عمده انتقادات خود را متوجه شخص گروسی می‌داند، اما شورای حکام و خود آژانس نیز در عدم محکومیت اقدامات آمریکا بی‌تقصیر نیستند. از این منظر، ازسرگیری همکاری‌های ایران و آژانس مشروط به تغییر در این رویکردهاست. تا زمانی که چشم‌اندازی روشن برای کاهش تحریم‌ها و بهبود روابط با آمریکا پدیدار نشود، بعید است تهران به همکاری گسترده با آژانس روی آورد؛ با این حال، همکاری را نیز به طور کامل قطع نخواهد کرد، چرا که سیاست دیرینه ایران همواره بر پرهیز از بحرانی شدن روابط با آژانس استوار بوده است.