برای اروپایی‌ها هم بازگشت تحریم‌های ایران و آغاز جنگی مجدد گزینه‌‌ی مطلوبی نیست

قاسم محبعلی با اشاره به اجماع شکل‌گرفته در شورای امنیت علیه ایران و ۹ رأی منفی به قطعنامه ادامه لغو تحریم‌ها، اظهار کرد: لابی اروپا، آمریکا و رژیم صهیونیستی با دیگر اعضای شورای امنیت و همچنین عدم توانایی کشور‌های حامی ایران در جلب نظر آنها، باعث شکل‌گیری چنین اجماعی علیه ایران در جلسه اخیر شورای امنیت شد. این عدم حمایت بین‌المللی را پیش‌تر نیز دیده بودیم؛ مانند حمله اسرائیل به ایران که در مقایسه با حمله این رژیم به قطر، با کمترین محکومیت بین‌المللی مواجه شد. اکنون ما باید بررسی کنیم که چرا توان جلب حمایت‌های بین‌المللی را نداریم و بر اساس آن، تجدیدنظر‌هایی را در سیاست خارجی‌مان انجام دهیم.

وی با اشاره به اینکه در مرداد ۹۹ نیز ترامپ به منظور فعال‌سازی مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌های تسلیحاتی ایران، پیش‌نویس قطعنامه‌ای را به شورای امنیت ارائه داد که با ۱۳ رأی منفی و ممتنع رو به رو شد، افزود: آن زمان، هم روابط اروپا و آمریکا بسیار سردتر از الآن بود و هم ایران میزان غنی‌سازی خود را به اندازه امروز افزایش نداده بود. به علاوه ۵ سال پیش، هنوز جنگ اوکراین و حوادث هفتم اکتبر اتفاق نیفتاد بود؛ لذا طبیعی است که اکنون بر خلاف آن زمان، شکل‌گیری اجماع علیه ایران راحت‌تر باشد.

مدیرکل اسبق اداره خاورمیانه وزارت خارجه با اشاره به تبعیت بیش از حد اروپا از آمریکا در موضوع ایران، گفت: اروپا از قدرت محدودی برخوردار است و نمود این مسأله را در جنگ اوکراین دیدیم؛ لذا اروپا به آمریکا نیاز دارد. به علاوه، کشور‌های اروپایی می‌دانند که اگر به توافقی با ایران برسند که مورد قبول آمریکا نیست، آنگاه کاری به پیش نخواهد رفت؛ لذا اروپا شکل‌گیری مذاکره مستقیم بین ایران و آمریکا را به عنوان یکی از شروط خود برای عدم اجرای اسنپ‌بک اعلام کرده است.

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل با اشاره به سفر روز‌های آینده رئیس‌جمهور کشورمان به نیویورک برای حضور در نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل، بیان کرد: اگر در ایران تصمیمات سیاسی لازم اتخاذ گردد و به آقایان پزشکیان و عراقچی برای گفت‌و‌گو با اروپا و حتی آمریکا مجوز داده شود، ممکن است طرف‌های مقابل مجاب شوند که هیچ نفعی از اجرای اسنپ‌بک نمی‌برند و مذاکره با ایران، بهتر می‌تواند منافع آنها را تأمین کند. در این صورت، شاید شاهد امضای یک توافق اولیه بین ایران و غرب باشیم.

محبعلی ادامه داد: دادن چنین اجازه‌ای به دکتر پزشکیان و وزارت خارجه، مستلزم عقلانیت در نهاد‌های تصمیم‌گیری است. این نهاد‌ها باید با دوری از عوام‌زدگی و درگیری با احساسات، از اقدامات شعاری مانند قانون مجلس در قطع همکاری با آژانس، خودداری کنند، زیرا وضعیت امروز ما نتیجه چنین اقداماتی در گذشته است؛ لذا مجموعه نظام باید درک کند که دیپلماسی اگرچه بهترین ابزار است، اما در هر زمانی، استفاده از آن هزینه‌هایی دارد؛ اگر ما پیش‌تر از این ابزار استفاده می‌کردیم، مجبور به پرداخت هزینه‌های کمتری بودیم و اکنون نیز اگر آن را کنار بگذاریم، بعدا با صرف هزینه‌های بیشتری مجددا مجبور به استفاده از آن می‌شویم؛ لذا عقلانیت حکم می‌کند که در این فرصت اندک باقی‌مانده، به توافقی با غرب برسیم.

وی با اشاره به طرح پیشنهادی ایران به اروپا و عدم موافقت تروئیکا با آن، عنوان کرد: طبیعتا کشور‌ها متناسب با شرایط موجود، خواسته‌های خود را تعیین می‌کنند و لذا اکنون مطالبات اروپایی‌ها حتما بیشتر از قبل از جنگ ۱۲ روزه است و پس از اجرای اسنپ‌بک نیز مجددا سطح این خواسته‌ها افزایش پیدا خواهد کرد، زیرا در آن زمان اروپا و آمریکا در موقعیت قدرتمندتری نسبت به ایران قرار می‌گیرند و بسیار سخت‌تر حاضر به امتیازدهی خواهند بود. بنابراین، اگرچه برای اروپایی‌ها هم بازگشت تحریم‌های ایران و آغاز جنگی مجدد گزینه‌ای مطلوب نیست، اما این کشور‌ها حاضر نیستند از اهرم‌های فشار خود دست بکشند.

مدیرکل اسبق اداره خاورمیانه وزارت خارجه اضافه کرد: حتی معاهدات بین‌المللی نیز بر اساس شرایط موجود امضا می‌شوند و با تغییر شرایط، ممکن است آنها نیز دستخوش تغییر شوند؛ مانند اتفاقی که در روابط ایران و عراق رخ داد و یک بار ما در سال ۱۳۴۷ موافقت‌نامه‌ای با عراق را به بهانه تغییر شرایط ملغی کردیم و یک بار هم عراق در سال ۱۳۵۹ با استدلالی مشابه، توافق الجزایر با ایران را پاره کرد. بنابراین، سیاست بین‌الملل یک امر سیال است و بر اساس قدرت بازیگران شکل می‌گیرد.

محبعلی با تأکید بر اینکه لذا در هر زمان باید به یک راه‌حل بهینه برای حل مشکلات خود با جهان دست یابیم، گفت: بنابراین، ما اکنون می‌توانیم با کاستن از سطح توقعات خود، به توافقی با غرب برسیم تا هم احتمال جنگ از بین رود، هم به توسعه اقتصادی و اجتماعی دست یابیم و هم روابط خارجی خود را گسترش دهیم. سپس که شرایط‌مان بهبود یافت و قدرتمند شدیم، شرایط را تغییر دهیم و از موضعی قوی‌تر، وارد توافقی دیگر با غرب شویم.

وی با اشاره به صحبت‌های چین و روسیه مبنی بر اینکه خود را پایبند به اجرای تحریم‌های ضدایرانی نمی‌دانند، بیان کرد: حداکثر گامی که این کشور‌ها برای ما خواهند برداشت، حفظ همین وضعیت فعلی است؛ یعنی پس از اجرای مکانیسم ماشه نیز نهایت کاری که که چین برای ما انجام خواهد داد، همین است که نفت ما را با تخفیف بخرد و یک سری کالا‌ها را به ما بفروشد. بیشتر از این نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم و نباید فکر کنیم که مثلا اگر آمریکا طبق قطعنامه ۱۹۲۹ از کشور‌ها بخواهد کشتی‌های ایرانی را بازرسی کنند، چین و روسیه از این کار سرباز زنند.

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل ادامه داد: در جنگ ۱۲ روزه نیز دیدیم که چین و روسیه حتی یک قطعنامه در محکومیت تجاوز آمریکا به ایران ارائه ندادند. بنابراین، نباید انتظار چندانی از این دو کشور داشته باشیم، زیرا سیاست اعلامی آنها در قبال ایران، متفاوت از سیاست اعمالی‌شان است؛ کما اینکه در سوریه نیز دیدیم روس‌ها بر خلاف ادعا‌های خود، کنار بشار اسد نایستادند.