مجلس به‌جای پرداختن به بحران‌های کشور، وقتش را صرف خواندن فیلمنامه می‌کند

کیوان کثیریان، در گفت‌و‌گو با خبرنگار ما، در خصوص حواشی اخیر فیلم سینمایی «پیرپسر»، اظهار کرد: مسئله‌ای وجود دارد که طی سال‌های اخیر به‌اشکال مختلف مطرح شده است و آن، صدور پروانه ساخت و نمایش برای برخی فیلم‌هاست که به گفته بسیاری از اهل حقوق و قانون، اساساً صدور این مجوز‌ها غیرقانونی تلقی می‌شود. با این‌حال، حتی اگر فرض کنیم که این مجوز‌ها را قبول نداشته باشیم، این سازوکار قانونی در کشور ایجاد شده است. شورایی به نام «شورای پروانه نمایش» وجود دارد که مسئولیت بررسی و صدور مجوز نمایش فیلم‌ها را برعهده دارد. در ترکیب این شورا، افراد متعددی از جمله روحانیون و شخصیت‌هایی که مورد تأیید و وثوق نظام هستند، حضور دارند و قرار است درباره صلاحیت نمایش فیلم‌ها تصمیم‌گیری کنند تا خیال همه از این جهت آسوده باشد.

وی ادامه داد: فیلم «پیرپسر» دارای مجوز رسمی ساخت و پروانه نمایش است؛ یعنی نه‌تنها مراحل قانونی را طی کرده، بلکه توسط بخشی از حاکمیت که شورای پروانه نمایش محسوب می‌شود، تأیید شده است. این شورا زیر نظر سازمان سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فعالیت می‌کند که خود بخشی از دولت است. در عین حال، ترکیب اعضای شورای پروانه نمایش صرفاً دولتی یا سینمایی نیست، بلکه در آن افراد متعددی حضور دارند که خارج از ساختار دولت یا حوزه سینما هستند. بنابراین، این مجوز نه صرفاً از سوی دولت، بلکه با مشارکت و تأیید چهره‌هایی که به ساختار کلان حاکمیت متصل‌اند صادر شده است.

مجلس باید از حقوق فیلم‌ساز دفاع کند، نه از حقوق دولت یا ساختار‌های حاکمیتی

کثیریان با اشاره به انتقاد بعضی نمایندگان مجلس به فیلم‌ها متذکر شد: با وجود این شورایی که تشکیل شده است و با سخت‌گیری بسیار به یک فیلم مجوز می‌دهد، باز شاهدیم که نهاد‌های دیگر وارد ماجرا می‌شوند که اصلاً آن شورا و سازوکارش را به رسمیت نمی‌شناسند. اصلاً مجلس در این میان چه نقشی دارد؟ وظیفه مجلس دفاع از حقوق مردم است، نه مداخله در حوزه اختیارات قانونی دیگر نهادها. مجلس باید از حق و حقوق فیلم‌ساز دفاع کند، نه از حقوق دولت یا ساختار‌های حاکمیتی.

فیلم‌سازی که مجوز قانونی دارد، باید از توقیف مصون باشد

این منتقد سینما افزود: به قول یکی از حقوق‌دانان، اگر به فیلمی پروانه نمایش داده نشد، آن‌وقت مجلس باید وارد شود و از این حق ضایع‌شده دفاع کند و بپرسد: «چرا پروانه نمایش نداده‌اید؟» نه اینکه سؤالش این باشد که «چرا پروانه نمایش داده‌اید؟»، مگر نه اینکه مجلس نماینده مردم است و باید مدافع حقوق شهروندان باشد؟ چگونه است که در مقام طرفداری از سانسور ظاهر می‌شود؟ شورایی طبق ضوابط و قوانین کشور تشکیل شده است، تا خیال جامعه از روند صدور پروانه نمایش آسوده باشد. حالا که فیلمی با طی تمام مراحل قانونی مجوز گرفته، باز هم آن را نمی‌پذیرید؟ این‌همه بی‌اعتمادی به سازوکار خودتان چه معنایی دارد؟

وی با بیان اینکه مجلس شورای اسلامی در اقدامی عجیب، فیلمنامه این اثر سینمایی را درخواست کرده تا بررسی کند که آیا نسخه ساخته‌شده همان فیلمنامه‌ای است که پیش‌تر به تصویب رسیده است یا نه، عنوان کرد: پرسش اساسی اینجاست که اساساً مگر چنین امری در صلاحیت و وظایف مجلس است؟ آن هم در شرایطی که کشور با بحران‌های متعدد، از جمله جنگ و وضعیت خاص اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی مواجه است. آیا واقعاً نهاد قانون‌گذاری تا این اندازه از اولویت‌های اصلی فاصله گرفته که وقت خود را صرف خواندن فیلمنامه یک فیلم کند؟ این اقدام هم عجیب و هم مشکوک است.

کثیریان با تاکید بر اینکه فیلمی که اکنون بر پرده رفته است، پروانه رسمی نمایش دارد و همین برای مشروعیت اکران آن کفایت می‌کند، بیان کرد: حتی اگر این مجوز هم صادر نشده بود، باز می‌شد از منظر قانونی درباره آن بحث کرد، چه رسد به اینکه اکنون مجوز دارد. در این میان، نقش مجلس چیست؟ مگر قوه مجریه است که بخواهد در فرآیند صدور مجوز‌ها و اجرای آنها مداخله کند؟ جایگاه اصل بنیادین «تفکیک قوا» در چنین وضعیتی کجاست؟

این منتقد سینما ادامه داد: نوع واکنش برخی افراد در فضای مجازی، به‌ویژه در قالب توییت و استوری، واقعاً عجیب و تأمل‌برانگیز است. کسانی که همواره خود را مدافع آزادی بیان معرفی می‌کنند، حالا با ادبیاتی تند و توهین‌آمیز، وزیر ارشاد را خطاب قرار می‌دهند و از او می‌خواهند مجوز نمایش فیلمی را لغو کرده و آن را توقیف کند. این چه نوع دفاعی از آزادی‌ست که در عمل به مطالبه سانسور منتهی می‌شود؟

وی با بیان اینکه بیش از توهین، آنچه آزاردهنده است، لحن زشت و غیراخلاقی این استوری‌ها و توییت‌هاست، گفت: ادبیاتی که در هر شرایطی ناپسند است، چه خطاب به وزیر باشد، چه هر فرد دیگری. غیراخلاقی‌تر از آن، اقدام برخی در افشای کامل داستان فیلم است. کاری که خلاف اصول حرفه‌ای، بی‌احترامی به مخاطب و ضربه‌ای مستقیم به سازندگان اثر است.

برخی از منتقدان خود را در موقعیت شخصیت‌های فیلم دیده‌اند

کثیریان با بیان اینکه ممکن است برخی از منتقدان، ناخودآگاه خود را در موقعیت شخصیت‌های فیلم دیده‌اند و همین موضوع باعث رنجش و واکنش احساسی‌شان شده است، خاطرنشان کرد:، اما باید پرسید: که مگر فقط شما خانواده دارید؟ مگر فقط شما پدر هستید؟ ما هم پدرهستیم و خانواده داریم و اگر قرار بود کسی آزرده شود، ما هم می‌توانستیم ناراحت شویم. اما هیچ‌کدام از اینها، دلیلی برای حمله به یک اثر هنری نیست.

«پدر» در هیچ‌کجای قانون و عرف در ردیف مقدسات قرار نگرفته است

این منتقد سینما افزود: واقعیت این است که «پدر» در هیچ‌کجای قانون در ردیف مقدسات قرار نگرفته است. نه در قانون، نه در عرف، هیچ‌گاه پدر به‌عنوان یک «مقدس» تلقی نشده که هیچ نوع بازنمایی از او در داستان نباید منفی باشد. پدر خوب داریم، پدر بد هم داریم، همان‌طور که در واقعیت داریم، در داستان هم داریم. فیلم درباره یک پدر است، نه درباره همه پدران ایران. چرا تعمیم ناروا می‌دهید؟ برخی طوری صحبت می‌کنند که گویی حرمت خانواده و «مقام ولایت پدر» در قانون آمده است، در حالی‌که قانون صرفاً توهین به مقدسات را ممنوع کرده، و پدر در این فهرست قرار ندارد. در نهایت، این را نباید فراموش کرد که درام یعنی تنش، تعارض، کشمکش، یعنی تقابل شخصیت‌های مختلف با ارزش‌ها و موقعیت‌های متضاد. نمی‌توان با چهار شخصیت مقدس و بی‌نقص، یک اثر دراماتیک ساخت. داستان وقتی شکل می‌گیرد که شخصیت‌ها ضعف داشته باشند، اشتباه کنند، تصمیم بگیرند، شکست بخورند یا حتی آسیب بزنند. این ماهیت هنر است، نه بی‌حرمتی.

وی با بیان اینکه فیلم‌هایی که سال‌ها توقیف شدند، در نهایت بدون هیچ تغییری اکران شدند و مرور زمان ثابت کرده که همه آن مخالفت‌ها بی‌مورد و ناحق بوده است، خاطرنشان کرد: حالا سؤال اینجاست که اگر مشکلی نداشتند، چرا سال‌ها جلوی اکران آنها گرفته شد؟ چه کسی پاسخگوی حقی است که از سازندگان آن فیلم‌ها ضایع شد؟ چرا باید فیلمی به‌ناحق سه یا چهار سال توقیف باشد و بعد بی‌هیچ مشکلی اجازه نمایش بگیرد؟ یکی می‌گوید این فیلم خوب است، دیگری می‌گوید بد است. مگر برای این‌کار سازوکار مشخص قانونی تعیین نشده؟ مگر مسئول مشخصی برای صدور مجوز وجود ندارد؟ وقتی نهادی رسمی، با اختیارات قانونی، فیلمی را تأیید کرده و اجازه ساخت و نمایش داده است، دیگر این همه دعوا و تفسیر شخصی برای چیست؟ اگر قانون را قبول داریم، باید به تصمیم نهاد قانونی احترام بگذاریم. اینکه هرکسی از راه برسد و بگوید: «من قبول ندارم»، اسمش نظارت نیست، بی‌نظمی است.

برخی افراد اصلاً سینما نمی‌خواهند

کثیریان با بیان اینکه برخی افراد اصلاً سینما نمی‌خواهند؛ اما دقیقاً در چنین شرایطی سراغ سینما می‌روند، آن‌هم نه برای دفاع، بلکه برای حمله، تصریح کرد: در حالی که کشور در یک ماه اخیر با مسائل بسیار مهم‌تری مواجه بوده از بحران آب و برق گرفته تا نفوذ و...، مجلس و برخی نهاد‌ها انرژی‌شان را صرف یک فیلم کرده‌اند. این بی‌توجهی به مسائل اصلی و پرداختن به حواشی مشکوک است. گویی اهداف دیگری در کار است. دغدغه مجلس چرا باید این باشد؟ ما امروز با کمبود‌های اساسی مواجهیم، بحران اعتماد عمومی داریم، مردم تحت فشار اقتصادی‌اند. مجلس باید به اینها رسیدگی کند، نه اینکه درگیر یک فیلم شود که مجوز قانونی دارد.

این منتقد سینما درخصوص محتوای فیلم «پیرپسر»، گفت: درباره خود فیلم برخلاف برخی دوستان، نمی‌گویم شاهکار است. اما فیلم بدی هم نیست. فیلم خوبی ا‌ست، البته اشکالاتی نیز دارد.