دوازده روزی که سپر آهنین اسرائیل ترک برداشت / وقتی تهران قواعد بازی را تغییر داد

این گزارش ترجمه‌ای است از مقاله‌ی «Through Trial and Error, Iran Found Gaps in Israel’s Storied Air Defenses» که توسط اصلاحات نیوز تهیه شده است و به عملکرد ایران و اسرائیل در جنگ ۱۲ روزه می‌پردازد:

جنگ اخیر اسرائیل با ایران، به‌مثابه هشداری جدی برای کشور‌هایی بود که سامانه‌های دفاع موشکی پیشرفته دارند یا در پی دستیابی به آن هستند. طی ۱۲ روز درگیری، ایران با موفقیت فزاینده‌ای توانست به سپر دفاعی اسرائیل نفوذ کند و نشان داد که حتی پیشرفته‌ترین سامانه‌های دفاعی جهان نیز مصون از نفوذ نیستند.

در حالی که اکثر موشک‌ها و پهپاد‌های ایران توسط سامانه‌های پدافندی اسرائیل منهدم شدند، تهران با تغییر در تاکتیک‌ها و بهره‌گیری از روش آزمون و خطا، توانست نقاط ضعف دفاعی اسرائیل را شناسایی و از آنها عبور کند.

بر اساس تحلیل کارشناسان دفاع موشکی که داده‌های متن‌باز و تصاویر عمومی بقایای موشک‌ها را بررسی کرده‌اند، ایران در ادامه عملیات، اقدام به شلیک موشک‌هایی پیشرفته‌تر و با برد بلندتر از مناطقی گسترده‌تر و عمیق‌تر در خاک خود کرد. به‌گفته این تحلیل‌گران، الگوی زمانی حملات نیز تغییر یافت، گستره جغرافیایی اهداف گسترش پیدا کرد و شکل عملیات متنوع‌تر شد.

تحلیل داده‌های به‌دست‌آمده از اندیشکده‌های مستقر در اسرائیل و واشنگتن، که توسط روزنامه وال‌استریت ژورنال صورت گرفته، نشان می‌دهد که هرچند در ادامه جنگ تعداد موشک‌های پرتاب‌شده کاهش یافت، اما نرخ نفوذ آنها افزایش یافت.

بر اساس داده‌های مؤسسه یهودی امنیت ملی آمریکا (JINSA)، موفق‌ترین موج حملات ایران در جنگ اخیر با اسرائیل در تاریخ ۲۲ ژوئن (دو روز پیش از آتش‌بس) رخ داد؛ جایی که ۱۰ فروند از مجموع ۲۷ موشک شلیک‌شده به هدف اصابت کردند.

به گفته آری سیکورل، معاون سیاست خارجی در JINSA، این داده‌ها نشان می‌دهند که ایران با موفقیت توانسته نحوه، زمان و نوع موشک‌های خود را در طول جنگ تطبیق دهد و بهینه‌سازی کند.

ارتش اسرائیل در واکنش به این آمار، از اظهارنظر درباره جزئیات خودداری کرد و تنها اعلام کرد که اطلاعات مربوط به نرخ رهگیری‌ها را به‌صورت عمومی منتشر نمی‌کند.

سامانه پدافند هوایی اسرائیل — شامل «گنبد آهنین» که در رهگیری موشک‌های کوتاه‌برد از غزه و لبنان بسیار شناخته‌شده است — یکی از پیشرفته‌ترین سامانه‌های دفاعی جهان به شمار می‌رود و با همکاری ایالات متحده توسعه یافته است.

با این حال، رافائل کوهن، تحلیلگر ارشد سیاسی در اندیشکده رَند (وابسته به پنتاگون) هشدار می‌دهد: «هیچ سامانه موشکی، حتی پیشرفته‌ترین آن، در نهایت بدون نشتی نیست. مسئله اصلی در دفاع هوایی، داشتن یک لایه بی‌نقص نیست، بلکه اثر تجمیعی چند لایه دفاعی است.»

پروژه ۱۷۵ میلیارد دلاری آمریکا برای گنبد طلایی

در ژانویه، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور وقت آمریکا، فرمان اجرایی توسعه پروژه‌ای با نام «گنبد آهنین برای آمریکا» را امضا کرد؛ سامانه‌ای به ارزش ۱۷۵ میلیارد دلار که ابتدا بر اساس مدل اسرائیلی طراحی شد و اکنون با نام «گنبد طلایی» (Golden Dome) شناخته می‌شود. هدف این پروژه، محافظت از آسمان آمریکا در برابر حملات موشکی احتمالی است، گرچه به دلیل وسعت جغرافیایی ایالات متحده، حفاظت کامل از آسمان آن چالشی بسیار پیچیده‌تر از اسرائیل خواهد بود.

مقایسه با اوکراین و پیچیدگی دفاع منطقه‌ای

به گفته کوهن، نمونه بهتر برای دفاع از یک قلمرو پهناور در یک جنگ طولانی‌مدت، اوکراین است؛ اما سامانه پدافند هوایی اوکراین مجموعه‌ای از فناوری‌های آمریکایی، اروپایی و بومی است، در حالی که اسرائیل از سامانه‌ای پیشرفته، یکپارچه و منسجم بهره می‌برد — همان مدلی که ایالات متحده نیز در پی توسعه آن است.

بر اساس تحلیل کارشناسان تسلیحاتی از تصاویر ویدئویی موجود، بقایای موشک مافوق‌صوت ایرانی «فتاح-۱» در دست‌کم دو شهر اسرائیل سقوط کرده است.

موشک «فتاح-۱» با سرعتی بیش از ۱۰ برابر سرعت صوت از خارج از جو زمین وارد می‌شود و با زاویه‌ای تند به سمت هدف فرود می‌آید. این موشک به یک کلاهک جداشونده در حین پرواز مجهز است که می‌تواند مسیر خود را تغییر دهد و از رهگیری سامانه‌های پدافندی بگریزد.

تنها سامانه‌های پدافندی پیشرفته اسرائیل نظیر «آرو ۳» (Arrow ۳) و «زوبین داوود» (David’s Sling) قادرند در میانه مسیر، جهت‌گیری خود را تغییر داده و چنین تهدید‌هایی را تعقیب و رهگیری کنند.

تاکتیک‌های متغیر ایران برای عبور از سپر دفاعی اسرائیل

در جریان جنگ، ایران الگوی شلیک خود را تغییر داد؛ از حملات انبوه شبانه به موج‌های کوچک‌تر در طول روز و از مبادی شلیک محدود به موقعیت‌هایی متنوع‌تر و پراکنده‌تر در سراسر خاک ایران.

تهران همچنین با تغییر الگوی زمانی شلیک‌ها، انتخاب اهداف دور از یکدیگر، و تنوع در فواصل بین حملات، عملاً تلاش کرد سامانه‌های دفاعی اسرائیل را دچار اختلال و پراکندگی کند.

به گفته یهوشوع کالیسکی، کارشناس پدافند موشکی در مؤسسه مطالعات امنیت ملی اسرائیل (INSS): «آن‌ها سعی کردند سامانه دفاعی اسرائیل را از هم جدا کرده و عملکرد آن را مختل کنند.»

کارشناسان می‌گویند با ادامه درگیری، محدود شدن ذخیره رهگیر‌ها و هزینه بسیار بالای استفاده از آنها، اسرائیل را وادار کرد تا در انتخاب اهداف دقت بیشتری به خرج دهد و تنها موشک‌هایی را رهگیری کند که بالاترین سطح تهدید را ایجاد می‌کردند.

مقامات ایرانی و اسرائیلی هرکدام به‌طور مستقل خواستار بازبینی در عملکرد سامانه‌های هوایی خود شده‌اند.

کالیسکی تأکید می‌کند: «ما هر دو در حال طی کردن یک منحنی یادگیری هستیم؛ آنها در حال بهبود روش‌های تهاجمی خود هستند، و ما به دنبال ارتقای دفاع.»