اولتیماتوم ترامپ به پوتین اعلان جنگ اقتصادی به هند، چین، ترکیه و برزیل است

کاهش نگرانی‌ها در مورد تشدید فوری تحریم‌های ایالات متحده علیه روسیه موجب شد تا قیمت هر بشکه نفت پایه برنت، در جریان معاملات روز سه‌شنبه بازار جهانی نفت، ۵۶ سنت (۰.۸٪) کاهش یابد و به کمتر از ۶۹ دلار برسد.

اما رئیس جمهوری ایالات متحده همزمان با اعلام ضرب‌الاجل ۵۰ روزه هشدار داد که در صورت نقض این مهلت زمانی، تعرفه‌هایی را تا ۱۰۰ درصد بر واردات نفت از روسیه اعمال خواهد کرد.

این تهدید شامل تعرفه‌های ثانویه نیز می‌شود که به معنای تحریم کشورهایی است که از روسیه نفت می‌خرند.

گروهی از تحلیل‌گران بازار جهانی نفت هشدار دادند که در صورت اعمال تحریم‌ها، چشم‌انداز بازار نفت به شدت تغییر خواهد کرد؛ کشورهایی مانند چین، هند، ترکیه و برزیل که خریداران اصلی نفت روسیه هستند، باید میان خرید نفت ارزان روسیه و هزینه از دست دادن بازار صادراتی آمریکا یکی را انتخاب کنند.

هند پس از حمله روسیه به اوکراین در ۲۰۲۲، به سرعت به بزرگ‌ترین خریداران نفت روسیه شده است؛ در سال جاری بیش از یک‌سوم واردات نفت هند از روسیه بوده، در حالی که سهم واردات نفت این کشور از روسیه، پیش از جنگ کمتر از ۱٪ بود. هند پیش از تجاوز روسیه به خاک اوکراین مشتری عمده نفت عراق، عربستان سعودی و امارات عربی متحده بود. 

هند در سال‌ گذشته میلادی به بزرگ‌ترین خریدار نفت روسیه بدل شد. در سال جاری میلادی نیز ۳۵ درصد نفت خریداری شده توسط هند از روسیه بوده است؛ به طوری که مطابق تازه‌ترین آمار، هند در ژوئن گذشته روزانه حدود ۲.۱ میلیون بشکه نفت خام از روسیه وارد کرده است.

چین پس از هند، دومین وارد کننده عمده نفت خام روسیه است. چین پس از وقوع جنگ در اوکراین، به طور پایدار بیش از ۱ میلیون بشکه در روز از روسیه نفت خریداری کرده است که معادل ۱۵ تا ۲۰ درصدِ کل واردات نفت این کشور بوده است. 

ترکیه نیز در سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱، بین ۱۲ تا ۲۰ درصد از نفت خام وارداتی خود را از روسیه تأمین می‌کرد. به‌ویژه از نیمه دوم سال ۲۰۲۲، واردات نفت خام ترکیه از روسیه به‌شدت افزایش یافت. چنان که در سال ۲۰۲۳، سهم روسیه از کل واردات نفت خام ترکیه به ۳۵ تا ۴۰ درصد رسید.

واردات نفت خام برزیل از روسیه پیش از جنگ اوکراین (قبل از فوریه ۲۰۲۲) بسیار ناچیز و کمتر از ۱ درصد از نیاز روزانه‌اش گزارش شده بود. چرا که تمرکز برزیل بیشتر روی تولید داخلی نفت خام بود و اندک نیاز باقیمانده خود را بیش از ایالات متحده و برخی کشورهای آفریقایی تامین می‌کرد.

برزیل که یکی از تولیدکنندگان بزرگ نفت در آمریکای لاتین است، پس از اعمال تحریم‌های غربی علیه روسیه، همچون برخی کشورها از فرصت تخفیف نفت روسیه استفاده کرد و واردات برخی فرآورده‌های نفتی (گازوئیل و نفت کوره) را از روسیه افزایش داد. چنان که روسیه در سال ۲۰۲۳ به یکی از تامین‌کنندگان بزرگ گازوئیل برزیل بدل شد اما همچنان برزیل واردات نفت خام اندکی از روسیه دارد. 

در صورت اجرای تحریم‌های نفتی ایالات متحده علیه خریداران نفت روسیه، هند، چین و ترکیه می‌تواند همچون گذشته از کشورهای دیگر مانند عربستان سعودی یا عراق نفت وارد کند، اما این جایگزینی پرهزینه خواهد بود. نفت عربستان در ماه مه گذشته ۵ دلار در هر بشکه گران‌تر از نفت روسیه بود. هر بشکه نفت عراق نیز ۵۰ سنت گران‌تر از نفت روسیه بود.

همچنین، برزیل نیز می‌تواند فرآورده‌های وارداتی از روسیه را از طریق سایر صادرکنندگان گازوئیل و نفت کوره تامین کند ولی این جابجایی کم‌هزینه نخواهد بود.

افزون بر خطر افزایش قیمت انرژی، چهار اقتصاد نوظهور و در حال توسعه هند، چین، ترکیه و برزیل با ریسک از دست دادن بازار بزرگ‌ترین اقتصاد جهان یعنی ایالات متحده نیز مواجه‌ شده‌اند؛ بازاری که برای هند حدود ۸۰ میلیارد دلار، برای چین بیش از ۵۰۰ میلیارد دلار، برای برزیل حدود ۴۰ میلیارد دلار و برای ترکیه کمی بیش از ۱۶ میلیارد دلار ارزش دارد.