مهم‌ترین پیام این جنگ، تلاش برای بالابردن تاب‌آوری اقتصاد در مقابل هر نوع شوکی است

در حالی نزدیک به دو هفته از جنگ ۱۲ روره ایران و اسرائیل می‌گذرد که کارشناسان اعتقاد دارند از شرایط اقتصادی آن دوره باید درس گرفت و برای آینده استراتژی و تاکتیک داشت.

به باور فعالان اقتصادی و کارشناسان، در شرایط فعلی، ریل سیاست‌گذاری اقتصادی در ایران باید دستخوش تغییر شود و حمایت از بخش خصوصی در دستور کار قرار گیرد.

وحید شقاقی، اقتصاددان به خبرآنلاین گفت: برای بزرگ شدن کیک اقتصاد ایران چاره‌ای جز حمایت از بخش خصوصی وجود ندارد، بنابراین تقویت رقابت پذیری اقتصاد ملی، بهبود محیط کسب و کار، تقویت نهاد‌های تامین مالی بنگاه‌های تولیدی و مقررات‌زدایی الزامات رشد بخش خصوصی واقعی هستند.

یحیی آل‌اسحاق، رییس اسبق اتاق بازرگانی ایران هم تاکید دارد: ما در اقتصاد باید استراتژی داشته باشیم و اقتصاد را مردمی کنیم؛ یعنی عملا سنگ‌ها را از جلوی پای بخش خصوصی برداریم و محدودیت‌ها از بین رود؛ از بروکراسی گرفته تا بینش و نگاه‌هایی که شک و تردید در حوزه اقتصاد ایجاد می‌کند.

در این میان، برخی از تحلیل‌گران معتقدند تجربه جنگ اخیر می‌تواند به شناخت بهتر ضعف‌های موجود کمک کند. به عبارتی، فهم ضعف‌های ساختاری اقتصاد را می‌توان بخش مهمی از درس‌های جنگ به حساب آورد.

تاب‌آوری اقتصاد چگونه ایجاد می‌شود؟

در همین رابطه محمد تقی فیاضی، کارشناس اقتصادی درباره درس‌های اقتصادی جنگ ۱۲ روزه به گفت: به نظر من مهم‌ترین پیام این جنگ، تلاش برای بالابردن تاب آوری اقتصاد در مقابل هر نوع شوکی است. جنگ، بحران کوچکی نیست، بنابراین مهم‌ترین سیگنالی که این جنگ به ما می‌دهد، افزایش مقاومت اقتصاد کشور است و شکنندگی یکی از ویژگی‌های اقتصاد ما به حساب می‌آید.

وی افزود: ایران گرچه در وصول درآمد‌های نفتی خود مدت‌هاست به دلیل تحریم‌ها دچار مشکل شده، اما همچنان به این درآمد‌ها وابستگی زیادی وجود دارد، زیرا حول آن یک زنجیره درآمدی بزرگ شکل گرفته که بخش‌های مختلف را به هم متصل می‌کند. ما تنوع چندانی در بخش درآمد‌های ارزی نداریم، وابستگی به نفت بسیار زیاد است و این سطح از وابستگی، میزان آسیب پذیری ما را هم می‌برد.

فیاضی به زیرساخت انرژی و توزیع کالا‌های اساسی نیز اشاره کرد و گفت: «زیرساخت‌های موجود را باید به‌گونه‌ای تعبیه کنیم که توان تامین کافی نیاز‌ها در وضعیت اضطراری را داشته باشند.

او کسری بودجه را عامل مهمی در شرایط امروز دانست که مانع حمایت‌های کافی و موثر دولت از مردم می‌شود. فیاضی توضیح داد: کسری بودجه مستمر و مزمن هم موجب تورم بالاتر می‌شود و هم اقتصاد را ناتوان می‌کند به نحوی که در روز‌های ویژه نتواند فعالانه عمل کند.

او با اشاره به سطح هماهنگی دستگاه‌ها گفت: «مدیریت بحران باید تقویت شود. باید مشخص باشد متولیان امر چه کسانی هستند و چه اقداماتی برای حل مشکلات در دستور گذاشته‌اند.»

چه باید کرد؟

فیاضی در پاسخ به اینکه چه اقداماتی می‌توان برای رفع چالش‌ها باید انجام داد، گفت: در زمینه تاب‌آوری پایین، باید به طور خاص منابع ارزی کشور متنوع‌تر شود. هر چه تنوع صادرات بالاتر برود که از اهمیت نفت کاسته شود یا شرکای تجاری بیشتری داشته باشیم که صادرات محدود به یک کشور نباشد، تاب‌آوری بیشتر می‌شود. از سوی دیگر باید برای دفاع از بخش‌های استراتژیک مانند زیرساخت‌های نفتی یا مناطقی، چون خارک برنامه داشت.

وی با اشاره به اتکای بخش انرژی کشور به گاز و مخصوصا پارس جنوبی، خواهان تنوع بیشتر سبد انرژی شد و تاکید کرد: مشکلاتی که نام بردم را می‌توان همین امروز به حداقل رساند.

کدام اقدام فوری در دستور قرار بگیرد؟

فیاضی درباره اینکه مهم‌ترین اقدام دولت در کوتاه مدت و با توجه به برخی احتمالات درباره از سرگیری دوباره جنگ تاکید کرد: به نظر من باید هر چه زودتر یک ستاد مدیریت بحران، متشکل از دستگاه‌های متولی اقتصاد، به ریاست معاون اول رییس جمهوری تشکیل شود. این ستاد متشکل از وزارتخانه‌های اقتصادی، سازمان برنامه و بودجه و بانک مرکزی باشد و در آن برنامه کوتاه مدت بخش‌های مختلف بررسی شود و کاری کنند اقدامات دستگاه‌های مختلف در یک راستا و هماهنگ باشند. این ستاد باید هر چه زودتر تشکیل شود و تا پایان سال جاری هم برنامه مشخصی برای اداره کشور ارائه کند.

وی افزود: از امروز باید در مصارف بودجه‌ای و ارزی وسواس بیشتری به خرج داد و ارز تنها برای تامین نیاز‌های اساسی مصرف شود. باید مخارج غیرضروری را همین امروز حذف کرد و به ذخیره سازی گسترده‌تر موادغذایی دست زد. در ستاد مدیریت اقتصادی باید سناریو‌های مختلفی آماده شود که بسته به اتفاقات به سرعت بتواند امور را در دست بگیرد. کشور در دوره اضطراری قرار دارد و باید مدیریت آن هم با عطف به این واقعیت باشد.