آیا دونالد ترامپ می‌تواند صادرات نفت ایران به چین را متوقف کند؟!

مطلب حاضر ترجمه‌ای از Can Donald Trump stop Iran's oil exports to China می‌باشد که توسط اصلاحات نیوز انجام شده است. در این مقاله، به بررسی توان صادراتی ایران و تقابل ترامپ با آن پرداخته می‌شود:

افزایش تنش‌های اخیر میان ایران و آمریکا، یکی از موضوعات دشوار واشنگتن در تقابل با تهران را برجسته و نمایان کرده است: صادرات نفت ایران به چین — که یک شریان حیاتی اقتصادی به شمار می‌رود — و دشواری‌های فزاینده‌ای که آمریکا برای متوقف کردن این صادرات با آن مواجه است.

تنش‌های میان دو کشور در روز پنج‌شنبه گذشته شدت گرفت؛ زمانی که چهارمین دور مذاکرات هسته‌ای میان آمریکا و ایران به‌طور ناگهانی به تعویق افتاد. در همان روز، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، هشدار شدیدی درباره نفت ایران صادر کرد: «هر کشور یا فردی که نفت یا مواد پتروشیمی از ایران خریداری کند، بلافاصله مشمول تحریم‌های آمریکا خواهد شد.»

ترامپ در شبکه اجتماعی تروث سوشال درباره تجارت تاجران با ایران نوشت «به هیچ وجه و تحت هیچ شرایطی اجازه نخواهند داشت با ایالات متحده آمریکا معامله کنند» و با انتشار این متن بر موضع سخت‌گیرانه خود تأکید کرد. او همچنین بارها در اظهارات دیگری تاکید کرده که اگر مسیر مذاکرات با ایران شکست بخورد، فشارها و تحریم‌های بیشتری اعمال خواهد کرد.

در ماه‌های گذشته و پیش از آغاز مذاکرات ایران و آمریکا، دولت ترامپ کمپین «فشار حداکثری» علیه ایران را دوباره به اجرا گذاشت؛ کمپینی که با هدف به صفر رساندن صادرات نفت و بر علیه برنامه هسته‌ای ایران طراحی شده است.

بر اساس این کمپین، آمریکا تحریم‌های تازه‌ای علیه نهادهایی اعمال کرد که متهم به تسهیل فروش نفت ایران هستند؛ از جمله این محدودیت‌ها می‌توان به تحریم یک پایانه ذخیره‌سازی نفت خام در چین و یک پالایشگر مستقل اشاره کرد.

تحریم‌ها فشار می‌آورند، اما نفت ایران همچنان جاری‌ است

به دلیل وسعت و نفوذ اقتصاد آمریکا در سایر کشورها، تحریم‌ها -نه‌تنها اقداماتی که شرکت‌های آمریکایی انجام می‌دهند، بلکه شرکت‌های کشورهای دیگری که با یک دولت تحریم‌شده تجارت دارند- یکی از ابزارهای منحصربه‌فرد و قدرتمند ایالات متحده آمریکا علیه دیگران به شمار می‌رود.

همچنین برای کشورهایی که به بازار آمریکا وابسته‌اند، انتخاب بسیار سخت است: یا خرید نفت از ایران را متوقف کنند، یا با انزوای اقتصادی مواجه شوند.

اما با وجود این ابزارها و تهدیدها، به‌نظر می‌رسد ایران در حال انطباق با شرایط و حرکت در مسیر پیشرفت است.

به‌رغم تلاش‌های آمریکا برای خفه‌ کردن تجارت نفت ایران، بنا بر داده‌های شرکت‌های تحلیل کالایی «کپلر» و «ورتکسا» تهران همچنان روزانه حدود ۱.۲ تا ۱.۵ میلیون بشکه نفت خام صادر می‌کند.

این رقم جهشی چشمگیر نسبت به اواسط سال ۲۰۲۰ دارد، زمانی که به‌دلیل ترکیب تحریم‌ها و پاندمی کرونا، ادعا شده بود صادرات نفت ایران به زیر ۴۰۰ هزار بشکه در روز سقوط کرده است.

بیشتر نفت ایران با تخفیف به چین فروخته می‌شود؛ کشوری که با وجود تهدید تحریم‌های آمریکا، به خریدار ثابت تهران تبدیل شده است. تحلیل‌گران برآورد می‌کنند که ایران سالانه بین ۳۰ تا ۴۰ میلیارد دلار از این فروش‌ها درآمد دارد.

رونق صادرات خاموش

ادامه صادرات نفت ایران بر شبکه‌ای پیچیده از عملیات مخفی متکی است که صنعتی گسترده در بازار خاکستری را شکل داده‌اند. به گفته کارشناسان، نفتکش‌ها اغلب با خاموش‌کردن دستگاه‌های موقعیت‌یاب خود از رادارها پنهان می‌مانند.

نفت معمولاً در وسط دریا از یک کشتی به کشتی دیگر منتقل می‌شود تا منشأ آن پنهان بماند، و کشتی‌ها به‌طور مرتب نام، پرچم و ثبت خود را تغییر می‌دهند تا سردرگمی ایجاد کنند. در بسیاری از موارد نیز مدارک تغییر می‌کنند تا وانمود شود نفت از کشورهای دیگری آمده است.

بخش عمده‌ای از آنچه «ناوگان سایه» نامیده می‌شود، از نفتکش‌های سالخورده‌ای تشکیل شده که با پرچم کشورهای موقت یا پرچم‌های مصلحتی حرکت می‌کنند و فاقد بیمه معتبر هستند. بسیاری از این کشتی‌ها پیش‌تر برای اوراق شدن فروخته شده‌اند و دیگر تحت پوشش بیمه‌گران بین‌المللی نیستند.

پکن حاضر نیست تحریم‌های آمریکا علیه ایران را به رسمیت بشناسد و از دریافت تخفیف در خرید نفت ایران سود می‌برد. رونق این صنعت سایه‌وار، زنگ خطر را در واشنگتن به صدا درآورده است؛ مقامات آمریکایی هشدار داده‌‌اند که سیاست جهانی تحریم‌ها در حال تضعیف است.

اجرای قوی‌تر تحریم‌های آمریکا

مقامات آمریکایی از شرکای منطقه‌ای خود خواسته‌اند نظارت بر تجارت دریایی و انتقال نفت را افزایش دهند، اما هم‌راستایی‌های سیاسی و اقتصادی همکاری را پیچیده می‌کند. به عنوان مثال، مالزی روابط نزدیکی با ایران و چین دارد و ظرفیت‌های اجرایی در منطقه بسیار متغیر است. ماهیت پنهانی این عملیات‌ها، همراه با عدم هماهنگی در اجرای قوانین دریایی، باعث شده است که توقیف و متوقف کردن جریان نفت بسیار دشوار باشد.

شبکه جهانی تانکرهای سایه به یک کسب‌وکار چند میلیارد دلاری تبدیل شده است. علاوه بر ایران، ونزوئلا و روسیه — که آن‌ها هم تحت تحریم‌های آمریکا قرار دارند — از همین سیستم بهره‌ می‌برند و از تاکتیک‌هایی مانند جعل سیگنال‌های ترنسپوندر و انتقال نفت از کشتی به کشتی برای ادامه ارسال نفت به خریداران استفاده می‌کنند.

کلایتون سیگل، تحلیلگر با تجربه بازار نفت و عضو ارشد مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی (CSIS) در واشنگتن، دی‌سی می‌گوید: «از طریق همکاری بیش‌تر با دولت‌های محلی در آسیا و تحریم شرکت‌های حمل‌ونقل، می‌توان تحریم‌ها را به صورت قوی‌تری اعمال کرد.»

جنگ تعرفه‌ای، اهرم فشار آمریکا را کم کرده است

با این حال، حتی اعمال قوی‌تر تحریم‌ها نیز نمی‌تواند تجارت نفت ایران را به طور کامل متوقف کند. طبق گفته سیگل، اکنون آمریکا با چالشی عمیق‌تر مواجه است: «آن‌ها از نفوذ خود بر چین، مقصد اصلی نفت خام ایران، کاسته‌اند.»

او اشاره کرد که پیش از به قدرت رسیدن ترامپ، خریداران چینی محتاط‌تر به نظر می‌رسیدند و خطرات مرتبط با تحریم‌های احتمالی آمریکا را در نظر می‌گرفتند؛ اما این محاسبات پس از آغاز جنگ تعرفه‌ای وسیع آمریکا علیه پکن تغییر کرد.

سیگل در پایان افزود: «زمانی که آمریکا این تعرفه‌های تجاری را اعمال کرد، تاثیر تحریم‌های مالی کاهش یافت؛ از منظر پکن، هزینه‌های اقتصادی جنگ تعرفه‌ای به مراتب بیشتر از خطرات مرتبط با هر مجموعه تحریمی بود. این موضوع، تهدید جریمه‌های مربوط به نفت را بسیار کم اثرتر کرد.»