۷۰ میلیارد دلار پول ایران آزاد خواهد شد؟

دور دوم مذاکرات غیرمستقیم ایران و امریکا در حالی برگزار می‌شود که بازار گمانه‌زنی در خصوص آینده این مذاکرات داغ است. برخی خبر‌های از تمرکز بر روی پیشنهاد سرمایه‌گذاری هزار میلیارد دلاری آمریکا در ایران حکایت دارد، اما هستند کسانی که با توجه به سابقه‌ی دو دهه‌ی گذشته امکان جذب چنین سرمایه‌ای را منتفی می‌دانند.

در این رابطه علی بیگدلی، تحلیل‌گر بین‌المللی، معتقد است هدف کاخ سفید دور کردن سه ضلع چین، روسیه و ایران از یکدیگر تا به این ترتیب بتواند با کمترین هزینه بیشترین تمرکز خود را روی رقیب اصلی خود یعنی چین قرار دهد. او معتقد است به احتمال زیاد پول‌های بلوکه شده ایران، که حدود ۷۰ میلیارد دلار عنوان شده، خیلی زود به ایران بر گردند و در مقابل ایران هم ذخایر اورانیوم غنی شده بالای خود را به کشوری بفروشد.

این روز‌ها بحث‌های مختلفی از احتمال سرمایه‌گذاری هزار میلیارد دلاری آمریکا در ایران مطرح شده است. به نظر اقتصاد ایران و البته اختلافات ایران و آمریکا طوری است که چنین انتظاری معقول باشد؟

به هیچ وجه و من فکر می‌کنم چنین چیزی در دستور کار کسی نیست. ماجرای این رقم هزار میلیارد دلار بر می‌گردد به سفری که چند ماه پیش یکی از مقامات دولتی داشت و با یک هیات آمریکایی دیدار داشت و در آن جلسه این رقم حیرت آور مطرح شد. جالب اینکه در آن زمان هم هیات آمریکایی تعجب کرده و حتی از مقام ایرانی پرسیده اقتصاد شما این ظرفیت را دارد؟ به قول شما آنها هم می‌دانستند اقتصاد ایران ظرفیت پذیرش چنین سطحی از سرمایه‌گذاری را ندارد.

در یک اقتصاد مانند اقتصاد ایران که دولتی و دستوری است زمینه کافی برای جذب این حجم از سرمایه‌گذاری وجود ندارد. حتی سرمایه در این دسته از اقتصاد‌ها امنیت احساس نمی‌کنند و همین یکی از موانع اصلی است. به هر روی نه ظرفیت، نه زیر ساخت، نه امنیت سرمایه و نه قوانین حاکم بر کشور چنین امکانی را فراهم نمی‌کند.

جلسه‌ای که اشاره کردید چه زمانی برگزار شده بود؟

حدود ۶ یا ۷ ماه پیش بود این جلسه و همانطوری که گفتم این اظهارات یک مقام دولتی ایران تعجب آمریکایی‌ها را هم بر انگیخت. بعید است چنین چیزی واقعی باشد و اگر حتی این پیشنهاد هم مطرح شده باشد، ساختار‌های حاکم چنین ظرفیتی را برای اقتصاد ایران ایجاد نمی‌کنند.

فکر می‌کنید از پی توافق احتمالیِ، چه وضعیتی به وجود خواهد آمد؟

شرایط از امروز بهتر خواهد شد. گرچه برای اینکه تنش‌ها به شکل پایدار کاهش یابد ضروری است کشور خود را از قید و بند چالش‌های موجود در منطقه خاورمیانه رها کند. اگر تلاش‌های لازم صورت بگیرد و نگاه ایدئولوژیک حاکم هم تغییر نسبی داشته باشد، به نحوی که ایران تبدیل به یک بازیگر متعارف در منطقه شود، سرمایه گذاری‌های خارجی هم به نحو محسوسی افزایش می‌یابند. اما اینکه پس از گذشت یک جلسه از مذاکره انتظار جذب هزار میلیارد دلاری ایجاد شود، به باور من نگاهی واقع بینانه نیست.

پس شما توافق احتمالی را یک توافق پایدار نمی‌دانید؟

این توافق هر قدر هم پایدار باشد، نخواهد توانست که به این زودی همه مشکلات ایران و آمریکا را مرتفع کند و حتی این دو را به شریکی مهم تبدیل کند. به اصطلاح ایران و آمریکا به این زودی نمی‌توانند «داداشی» یکدیگر شوند و از وضعیت خصمانه فعلی تبدیل به شرکای راهبردی شوند.

این روز‌ها انتظارات مختلفی از توافق احتمالی مطرح می‌شود. مذاکرات بر چه مطالباتی استوار شده و چه انتظاری از آن معقول است؟

تا جایی که مشخص شده در دوم وزارت خارجه ایران در پی این خواهد بود که پول‌های بلوکه شده کشور را آزاد کند. همانطوری که می‌دانیم منابعی از ایران در بانک‌های قطر، عراق و هند قفل شده‌اند و ایران می‌خواهد هر چه زودتر امکان دستیابی به آنها را داشته باشد. از سوی دیگر ایران حاضر شده تا به میزان غنی‌سازی ۳.۶۷ (معادل همان میزانی که در زمان برجام بود) بازگردد.

احتمال پذیرش این خواسته‌ها از سوی طرفین هست؟

بله و احتمالا توافق سر این مسائل رخ می‌دهد. ایران در حال حاضر ۲۰۰ کیلو اورانیوم غنی شده با خلوص بالا در اختیار دارد که به احتمال فراوان آن را باید بفروشند. این با سال ۲۰۱۵ متفاوت است که قرار بود ایران اورانیوم غنی شده خود را به امانت نزد روسیه بسپارد.

پس انتظار بازگشت پول‌های بلوکه شده واقعی است؟

بله این مهم شدنی است.

رقم این پول‌ها چقدر است؟

به طور رسمی چیزی اعلام نشده ولی شنیده‌ها از ۷۰ میلیارد دلار منابع بلوکه شده خبر می‌دهند.

در مقایسه با برجام به نظر می‌آید همسایگان جنوبی مانند عربستان سعودی موضع همدلانه‌تری به ایران دارند. دلیل این موضوع چیست؟

سعودی در پی اجرای برنامه بلندپروازانه بن سلمان است. برای اینکه چنین برنامه بزرگی به طور موفق اجرا شود باید تنش‌ها کنترل شود و آرامش بر فضای منطقه خاورمیانه حاکم باشد، زیرا سرمایه این دسته از اقدامات از غرب خواهند آمد و آنها در مناطق پرتنش وارد نمی‌شوند.

من فکر می‌کنم امروز حتی اروپا یا آمریکا هم مایل نیستند که تنش‌ها با ایران تشدید شوند، زیرا آنها هم مشکلاتی در خود دارند که برای رفع آنها نیازمند کنترل تنش‌های خود هستند.

ایران در مقایسه با گذشته با چه خواسته متفاوتی روبه‌رو است؟

در مذاکره فعلی بحث بر سر این است که محدودیت‌های اعمال شده باید همیشگی باشند. در برجام چنین نبود و طبق آن توافق قرار بود در ۲۰۲۰ میلیارد فروش تسلیحات به ایران را آزاد کنند و در ۲۰۲۵ (موعد آن چند ماه دیگر است) محدودیت‌های بنا بود لغو شوند. اکنون به نظر می‌رسد ترامپ حاضر نیست به این مساله تن دهد و خواهان اعمال محدودیت‌ها بدون مشخص بودن مدت زمان است.

آمریکا با ایران و روسیه در حال رسیدن به یک ثبات نسبی است، اما مشکلات با چین به نظر می‌رسد در حال تشدید است. استراتژی اصلی دولت ترامپ چیست؟

به نظر می‌آید کاخ سفید با همه توان قصد دارد مثلث چین، روسیه و ایران را از هم دور کند. از یک طرف با روسیه کنار آمده و از سوی دیگر می‌خواهد با به سرانجام رساندن تنش با ایران، در عمل میان این سه ضلع فاصله بیاندازد. به هر روی رقیب و تهدید اصلی آمریکا در جهان امروز چین است و حتی در ماجرای تعرفه‌ها هم دیدیم که تنها چین نسبت به آمریکا مقابله به مثل کرد. تضعیف این رابطه از نظر کاخ سفید به تضعیف چین منجر می‌شود.