تأمین بیش از ۹۰ درصد آب کشاورزی ایران از آبیاری/نوآوری داخلی و اشباع بازار با تولیدات باکیفیت

صفدر نیازی شهرکی در نشست خبری که امروز در این معاونت برگزار شد، اظهار کرد: دهمین نمایشگاه بین‌المللی جامعه کشاورزی ایران از روز جمعه و به مدت سه روز برگزار می‌شود و میزبان بهره‌برداران، کشاورزان، کارشناسان، مروجان، مدیران و فعالان بخش کشاورزی خواهد بود.

وی با بیان اینکه علم و فناوری همواره زیرساخت توسعه کشور و به‌ویژه توسعه کشاورزی بوده است، افزود: بدون بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، امکان تداوم پروژه‌ها و تحقق مأموریت‌های بخش کشاورزی وجود ندارد. مأموریت اصلی این بخش، تولید پایدار و تأمین غذای مردم است و تحقق این هدف نیازمند سرمایه‌گذاری و استفاده از آخرین یافته‌های علمی و فناورانه است.

معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به نقش نمایشگاه‌ها در انتقال دانش و فناوری، تصریح کرد: این نمایشگاه‌ها بستری برای ارائه آخرین دستاورد‌ها در حوزه‌هایی مانند بهره‌وری آب، افزایش راندمان آبیاری و ارتقای عملکرد تولید هستند.

نیازی شهرکی با اشاره به ارکان سه‌گانه بهره‌وری در کشاورزی گفت: بهره‌وری شامل به‌نژادی، به‌زراعی و عملیات آب و خاک است که بخش مهمی از آن به افزایش راندمان آبیاری بازمی‌گردد. در این نمایشگاه بیش از ۱۰۰ شرکت فعال در حوزه آب و خاک و آبیاری، از جمله تولیدکنندگان لوله، اتصالات، ماشین‌های آبیاری، سیستم‌های قطره‌ای و شرکت‌های دانش‌بنیان حضور دارند.

وی افزود: یکی از سیاست‌ها و پروژه‌های اصلی ما، توسعه آبیاری هوشمند در اراضی کشاورزی کشور است و شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در این حوزه توانسته‌اند دستاورد‌های قابل توجهی ارائه دهند.

حضور شرکت‌های فعال در حوزه بذر، نهاده و مکانیزاسیون

معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی ادامه داد: در حوزه به‌نژادی و نهاده‌ها نیز شرکت‌های متعددی در نمایشگاه حضور دارند که شامل تولیدکنندگان بذر، کود و نهاده‌های تغذیه‌ای است. به‌ویژه در بخش گلخانه‌ای، پیشرفت‌های خوبی در زمینه بذر‌های باکیفیت داخلی و خارجی حاصل شده که در این نمایشگاه عرضه می‌شوند.

وی همچنین به بخش مکانیزاسیون اشاره کرد و گفت: حدود ۲۰ شرکت در حوزه مکانیزاسیون، شامل تولیدکنندگان تراکتور، کمباین و ادوات کشاورزی، آخرین یافته‌های خود را در بخش‌های زراعت، باغبانی و دامپروری ارائه خواهند کرد.

نیازی شهرکی با بیان اینکه امسال حدود ۳۰۰ شرکت در این نمایشگاه حضور دارند، اظهار کرد: نمایشگاه در فضایی حدود ۳۰ هزار متر مربع و در شش سالن برگزار می‌شود. بخش‌هایی از نمایشگاه به حوزه آب و خاک و آبیاری، نهاده‌ها، مکانیزاسیون و گلخانه اختصاص یافته است.

وی با اشاره به تفاوت نمایشگاه امسال نسبت به سال‌های گذشته گفت: امسال برنامه‌ریزی شده است که روزانه حدود چهار دوره آموزشی تخصصی در حوزه سامانه‌های نوین آبیاری، آبیاری هوشمند، استفاده از ابزار دقیق و در صورت فراهم بودن شرایط، کاربرد هوش مصنوعی در آبیاری برگزار شود. این دوره‌ها با مشارکت شرکت‌ها و دانشگاه‌ها ارائه خواهد شد.

حضور هیئت‌های خارجی و ظرفیت صادراتی ایران

معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی از حضور هیئت‌هایی از کشور‌های عراق، افغانستان، پاکستان و لبنان در این نمایشگاه خبر داد و گفت: برخی از این هیئت‌ها در سطح رسمی حضور خواهند داشت و امکان برگزاری نشست‌های تخصصی نیز وجود دارد.

وی با اشاره به توان صادراتی شرکت‌های ایرانی افزود: در حال حاضر محصولات تولیدی حوزه آبیاری ایران به حدود ۱۸ کشور از جمله برخی کشور‌های اروپایی صادر می‌شود. صادرات برخی تجهیزات مانند نوار آبیاری نشان‌دهنده دستیابی شرکت‌های داخلی به مرز‌های فناوری جهانی است.

کاهش منابع آب و ضرورت بهره‌گیری از فناوری

نیازی شهرکی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به محدودیت منابع آب کشور گفت: منابع آب بخش کشاورزی از حدود ۷۰ میلیارد مترمکعب به حدود ۵۱ میلیارد مترمکعب کاهش یافته و طبق اعلام وزارت نیرو، تخصیص آب نیز با کاهش قابل توجهی مواجه شده است؛ بنابراین ناگزیر هستیم با منابع موجود، تولید حداکثری و وابستگی حداقلی به واردات را دنبال کنیم.

وی تأکید کرد: تحقق پایداری و امنیت غذایی بدون استفاده از فناوری‌های نوین ممکن نیست و نمایشگاه‌ها نقش پل ارتباطی میان تولیدکنندگان فناوری، صنعتگران و بهره‌برداران را ایفا می‌کنند.

معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی خاطرنشان کرد: این نمایشگاه‌ها امکان تعامل مستقیم میان تولیدکنندگان فناوری و بهره‌برداران را فراهم می‌کند تا کشاورزان بتوانند با بررسی کیفیت، قیمت و تناسب فناوری‌ها با شرایط اقلیمی خود، انتخاب آگاهانه‌تری داشته باشند. دهمین نمایشگاه بین‌المللی جامعه کشاورزی ایران بتواند گامی مؤثر در جهت ارتقای بهره‌وری، انتقال دانش و توسعه پایدار بخش کشاورزی کشور باشد.

معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی، با اشاره به تفاوت‌های امسال نسبت به دوره‌های گذشته در حوزه تأمین نهاده‌ها و تجهیزات کشاورزی اظهار کرد: به‌دلیل مشکلات ارزی کشور، از ابتدای سال جاری در بسیاری از حوزه‌ها ارزی به واردکنندگان تخصیص داده نشد و همین موضوع باعث شد بخشی از شرکت‌هایی که در سال‌های گذشته با اتکا به عرضه کالا‌های خارجی در فعالیت‌ها حضور داشتند، امسال امکان مشارکت نداشته باشند.

وی افزود: این خلأ، به‌واسطه غیرت، توانمندی و ظرفیت بالای تولیدکنندگان داخلی جبران شد؛ به‌گونه‌ای که هم سطح کیفی و کمی عرضه در بخش‌های مختلف حفظ شد و هم نمایش توان واقعی شرکت‌های ایرانی در تأمین نیاز بازار داخل به‌خوبی نمایان شد.

تفاوت وضعیت آبیاری و نهاده‌ها در تأمین مواد اولیه

معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی با بیان اینکه این محدودیت در همه بخش‌ها به یک میزان احساس نشد، گفت: در حوزه آبیاری، به‌دلیل وجود مواد اولیه داخلی مانند لوله‌ها و اتصالات پلی‌اتیلن و PVC و همچنین محصولات پتروشیمی، وابستگی کمتری به واردات وجود دارد و خلأ خاصی در این بخش احساس نشد، اما در حوزه نهاده‌ها، بخش قابل توجهی از مواد اولیه وارداتی است.

نیازی شهرکی ادامه داد: شرکت‌هایی که اتکای اصلی آنها به واردات مواد اولیه بوده، امسال حضور کمرنگ‌تری داشتند، اما شرکت‌هایی که بر ظرفیت‌های داخلی تکیه داشتند، به‌طور مؤثر در این حوزه وارد شدند و توانستند نیاز بازار را پوشش دهند.

نوآوری داخلی و اشباع بازار با تولیدات باکیفیت

وی با اشاره به ارزیابی‌های انجام‌شده در آستانه افتتاح نمایشگاه تصریح کرد: در ابتدا حتی خود ما نیز انتظار نداشتیم شرکت‌های داخلی بتوانند این سطح از نیاز بازار را پوشش دهند، اما اکنون و در فاصله کوتاه تا آغاز رویداد، مشاهده می‌شود که تولیدکنندگان داخلی با نوآوری، ارائه فناوری‌های جدید و تولید محصولات باکیفیت، بازار داخل را تا حد زیادی اشباع کرده و نگرانی‌ها درباره تأمین نهاده‌ها را برطرف کرده‌اند.

حضور محدود شرکت‌های خارجی با تمرکز بر فناوری‌های خاص

معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به حضور محدود شرکت‌های خارجی گفت: کمتر از ۱۰ شرکت غیرایرانی از کشور‌هایی مانند ترکیه، چین و یک یا دو کشور اروپایی از جمله آلمان یا اسپانیا در این دوره حضور دارند که آن هم صرفاً با نظارت دفتر سامانه‌های نوین آبیاری و تنها در حوزه‌هایی مجوز داده شده که فناوری مشابه آن در داخل کشور تولید نمی‌شود و از سطح فناوری بسیار بالایی برخوردار است.

وی افزود: بخش عمده شرکت‌های حاضر، تولیدکنندگان داخلی هستند که آخرین فناوری‌های روز را متناسب با شرایط اقلیمی کشور ارائه می‌کنند.

ظرفیت صادرات منطقه‌ای تجهیزات آبیاری ایران

نیازی شهرکی با اشاره به تشابه اقلیمی ایران با برخی کشور‌های منطقه گفت: سامانه‌های نوین آبیاری طراحی‌شده در کشور، قابلیت استفاده در کشور‌هایی مانند افغانستان، ترکمنستان، ازبکستان، قزاقستان، بخش‌هایی از عراق و پاکستان را دارند. به همین دلیل، از چند ماه گذشته هماهنگی‌هایی برای دعوت از هیئت‌های تخصصی این کشور‌ها انجام شده است.

وی ادامه داد: پروژه‌های آبیاری قابل توجهی به‌ویژه در افغانستان در حال اجراست و تلاش ما بر این است که شرکت‌های داخلی بتوانند سهم مناسبی از بازار تجهیزات آبیاری و همچنین خدمات فنی و مهندسی این پروژه‌ها را به دست آورند.

جذب سرمایه‌گذاران خارجی برای تولید نهاده در داخل کشور

معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی از حضور هیئت‌هایی با هدف سرمایه‌گذاری در ایران خبر داد و گفت: امسال برای نخستین بار، هیئت‌هایی از خارج از کشور با هدف بررسی ظرفیت سرمایه‌گذاری برای تولید مواد اولیه و به‌ویژه نهاده‌های کشاورزی در کشور حضور دارند. بازار نزدیک به ۱۰۰ میلیون نفری ایران، انگیزه مهمی برای سرمایه‌گذاران خارجی به شمار می‌رود.

نیازی شهرکی با تأکید بر اهمیت بخش علمی اظهار کرد: برای غنابخشی علمی، فضا‌هایی برای برگزاری دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت، ارائه مباحث تخصصی و انتقال دانش در حوزه‌های آبیاری، نهاده‌ها، گلخانه‌ها و مکانیزاسیون پیش‌بینی شده است. این دوره‌ها به‌صورت فشرده و کاربردی طراحی شده‌اند تا هم جذابیت داشته باشند و هم بهره‌برداران بتوانند از آن استفاده عملی کنند.

وی افزود: یکی از دستاورد‌های مهم چنین فضاهایی، ایجاد ارتباط میان صاحبان ایده، دانش‌آموختگان و سرمایه‌گذاران است؛ به‌گونه‌ای که ایده‌های فناورانه می‌توانند با حمایت مالی و صنعتی به تولید و تجاری‌سازی برسند.

نیاز ۱۶۰۰ همتی برای تکمیل طرح‌های آب و خاک کشور

معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به وضعیت زیرساخت‌های آبی کشور گفت: تاکنون حدود ۱۸۰۰ همت در حوزه آب و خاک سرمایه‌گذاری شده و برای تکمیل طرح‌های باقی‌مانده، حدود ۱۶۰۰ همت منابع مالی نیاز است. با تکمیل این طرح‌ها، زیرساخت‌های اصلی آب و خاک کشور نهایی شده و در آینده نیاز به سرمایه‌گذاری گسترده در این بخش کاهش می‌یابد.

وی خاطرنشان کرد: بخش قابل توجهی از کشاورزی کشور معیشتی است و با خرد شدن اراضی، بسیاری از بهره‌برداران توان تأمین هزینه‌های سنگین زیرساختی را ندارند؛ از این‌رو، مشارکت دولت، بخش خصوصی و خود بهره‌برداران در قالب مدل‌های مشارکتی می‌تواند راهگشا باشد.

نیازی شهرکی تأکید کرد: هم‌افزایی منابع دولتی، سرمایه‌گذاران بخش خصوصی و توان بهره‌برداران، می‌تواند زمینه ارتقای بهره‌وری آب، توسعه زیرساخت‌های کشاورزی و در نهایت تقویت امنیت غذایی کشور را فراهم کند.

فاصله فناوری کشاورزی ایران با دنیا حداکثر چهار تا پنج سال است

معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی با بیان اینکه تولیدکنندگان داخلی در بسیاری از حوزه‌های فناوری کشاورزی به مرز دانش جهانی رسیده‌اند، گفت: برآورد‌ها نشان می‌دهد فاصله ایران با فناوری‌های روز دنیا در این بخش حداکثر سه تا پنج سال است و در برخی حوزه‌ها، به‌ویژه سیستم‌های نوین آبیاری، فناوری نانو و کاربرد‌های هوش مصنوعی، کشور در آستانه یا هم‌سطح فناوری‌های روز قرار دارد.

صفدر نیازی شهرکی با اشاره به اینکه بخش قابل‌توجهی از تجهیزات مورد استفاده تولیدکنندگان داخلی مبتنی بر فناوری‌های اروپایی است، افزود: امروز دسترسی به علم و دانش محدودیتی ندارد و مقالات علمی و یافته‌های پژوهشی به‌راحتی در دسترس هستند؛ چالش اصلی، تبدیل علم به فناوری و سپس تولید صنعتی است که نیازمند زیرساخت، کارخانه و تجهیزات است.

وی با تأکید بر اینکه مصرف آب کشاورزی موضوعی مختص ایران نیست، تصریح کرد: برخلاف تصور عمومی، سهم مصرف آب در بخش کشاورزی در اغلب کشور‌های دنیا بالاست و متوسط جهانی آن بیش از ۷۰ درصد برآورد می‌شود. حتی در گفت‌و‌گو‌هایی که با وزیر کشاورزی لهستان داشته‌ایم، این عدد حدود ۷۰ درصد اعلام شده است. تفاوت ایران با کشور‌های اروپایی در شرایط اقلیمی است؛ اروپا از بارش‌های طبیعی و آب سبز بهره‌مند است، در حالی که بیش از ۹۰ درصد آب مصرفی کشاورزی ایران از آبیاری تأمین می‌شود.

نیازی شهرکی ادامه داد: ایران در مقایسه با کشور‌های دارای اقلیم خشک مانند عربستان، مصر، عراق و لیبی شرایط مشابهی دارد، اما در عین حال، از نظر فناوری و توان تولید تجهیزات، جایگاه بالاتری نسبت به بسیاری از کشور‌های منطقه دارد.

معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به مزیت‌های رقابتی کشور در حوزه تولید تجهیزات آبیاری گفت: ایران به دلیل برخورداری از منابع نفت و گاز و صنعت پتروشیمی قوی، در تولید لوله‌ها، اتصالات و تجهیزات پلی‌اتیلنی مزیت جدی دارد. این توانمندی علاوه بر ایجاد برتری قیمتی، موجب شده ایران در حوزه فناوری و ظرفیت تولید نیز نسبت به کشور‌های همسایه پیشرو باشد.

وی افزود: در شرایطی که برخی کشور‌های منطقه مواد اولیه خود را با قیمت‌های جهانی تأمین می‌کنند، تولیدکنندگان ایرانی با دسترسی داخلی به این مواد، امکان تولید رقابتی و صادرات را دارند. با وجود این، محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها، مشکلات نقل‌وانتقال مالی و الزام به تهاتر کالا، بخشی از ظرفیت صادراتی کشور را با چالش مواجه کرده است.

نیازی شهرکی با تأکید بر اهمیت هم‌زمان آب و خاک در تولید کشاورزی اظهار کرد: در کنار توجه به افزایش راندمان آبیاری، نباید از نقش خاک غفلت شود. حتی اگر بهره‌وری آب به حداکثر برسد، بدون خاک حاصلخیز و آماده کشت، تولید پایدار محقق نخواهد شد. خاک بستر اصلی تولید است و اهمیت آن کمتر از آب نیست.

وی با اشاره به برنامه‌های وزارت جهاد کشاورزی در حوزه خاک‌شناسی گفت: طبق تکالیف برنامه‌ای، سالانه مطالعات خاک‌شناسی در حداقل ۱۰۰ هزار هکتار از اراضی کشور انجام می‌شود. این مطالعات شامل بررسی بافت، جنس و ویژگی‌های ماندگار خاک است و به کشاورز توصیه می‌کند که چه نوع کشت یا باغی متناسب با شرایط خاک انجام شود.

معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی ادامه داد: پس از انتخاب نوع کشت، موضوع تغذیه گیاه مطرح است. گیاه همانند یک موجود زنده به عناصر ریزمغذی و درشت‌مغذی نیاز دارد که باید بر اساس آزمایش خاک و در اختیار ریشه قرار گیرد.

در همین راستا، پروژه‌ای مشترک با سازمان فائو تحت عنوان «پزشک خاک» آغاز شده که هدف آن تربیت متخصصان خاک‌شناسی برای ارائه توصیه‌های علمی تغذیه‌ای به کشاورزان است.

وی افزود: این پروژه ابتدا در استان گلستان اجرا شده و نتایج مثبتی داشته و در مرحله بعد، هفت استان دیگر نیز تحت پوشش قرار خواهند گرفت. در این چارچوب، آموزش نیرو‌های متخصص خاک‌شناسی و ارتقای نظام توصیه کودی دنبال می‌شود.

نیازی شهرکی در پایان با اشاره به فعالیت شرکت‌های فعال در حوزه نهاده‌ها، کود و سموم گفت: بخش قابل‌توجهی از این شرکت‌ها در حوزه تغذیه خاک و گیاه فعالیت دارند و آخرین یافته‌ها و محصولات خود را ارائه خواهند کرد.