دوستانِ ظاهری ایران در روز حمله تنهایمان گذاشتند

دکتر مسعود پزشکیان در آخرین بخش از برنامه‌های سفر دولت وفاق ملی به قزوین، در نشست شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان، با اشاره به لزوم بازنگری در نحوه تصمیم‌گیری‌های توسعه‌ای کشور گفت: از صبح تا کنون نشست‌های متعددی برگزار شده و مخاطبان متنوعی از بخش‌های گوناگون حضور داشتند، اما نکته اساسی این است که هر تصمیم باید بر پایه شناخت دقیق از وضعیتی باشد که در آن زندگی می‌کنیم.

رئیس‌جمهور افزود: زمانی می‌توان تصمیم درستی گرفت که بدانیم وسعت این سرزمین، میزان آب و ظرفیت‌های طبیعی آن چه اندازه است و سپس مشخص کنیم قرار است چه نوع توسعه‌ای انجام شود و چگونه می‌خواهیم بین منابع طبیعی و نیاز‌های زندگی تعادل برقرار کنیم.

دکتر پزشکیان اظهار داشت: اگر بناست توسعه در بخش‌های مختلف از جمله کشاورزی، صنعت و گردشگری ادامه یابد، باید پاسخ دهیم تا چه زمانی می‌توان با همین روند پیش رفت و اصولاً چه چیزی را باید گسترش دهیم و تا کجا باید ادامه دهیم.

رئیس‌جمهور تأکید کرد: چنانچه در مسیر توسعه، تناسب میان محیط‌زیست و فعالیت‌های انسانی حفظ نشود، حیات در این مناطق به خطر می‌افتد. گزارش‌هایی که ارائه شده نشان می‌دهد بیش از ۹۰ درصد آب قزوین از چاه‌ها تأمین می‌شود و سطح آن سالانه حدود یک و نیم متر کاهش می‌یابد. این وضعیت به معنای پایان یک مرحله از بهره‌برداری است و باید تصمیم گرفت برای آینده چه راهکاری اتخاذ شود.

دکتر پزشکیان تصریح کرد: مدیران استان، نخبگان دانشگاهی و سیاست‌گذاران، باید با تکیه بر داده‌ها و واقعیت‌ها، منابع پایدار توسعه را شناسایی کنند. پایداری توسعه یعنی همان مفهوم پایداری واقعی؛ یعنی توازن میان استفاده از منابع طبیعی و حفظ آینده زیستی کشور.

رئیس‌جمهور خاطرنشان کرد: آینده را باید با خرد جمعی و نگاه علمی ساخت. اگر امروز برای این مسیر تصمیم‌گیری درست انجام نشود، نسل‌های بعدی با مشکلاتی به‌مراتب بیشتر از وضعیت فعلی روبه‌رو خواهند شد. توسعه‌ای که بر پایه ناپایداری پیش برود، در ظاهر دل‌خوش‌کنک است، اما در عمل می‌تواند به نابودی منابع و دشوارتر شدن معیشت در آینده منجر شود.

دکتر پزشکیان در ادامه با اشاره به ضرورت برقراری تناسب میان تصمیمات توسعه‌ای و ظرفیت‌های طبیعی کشور گفت: پرسش اساسی این است شاخص که این تناسب کجاست و آیا می‌توان بدون در نظر گرفتن محدودیت‌های زیست‌محیطی، همچنان مسیر فعلی را ادامه داد یا خیر؟

رئیس‌جمهور افزود: در قرآن آیه‌ای بسیار تأمل‌برانگیز وجود دارد که از منظر مدیریتی درخور توجه است. آیه‌ای که می‌فرماید، می‌خواهید خبر دهم زیانکارترین اعمال کدام است، کسانی که در زندگی دنیا تصور می‌کنند در بهترین مسیر گام برمی‌دارند، اما راه را اشتباه می‌روند. امروز نیز در مسیر توسعه اگر بدون شناخت درست عمل شود، خطای مشابهی تکرار خواهد شد.

دکتر پزشکیان تأکید کرد: گاهی به خاطر افتتاح‌ها، قیچی زدن‌ها و نمایش‌های ظاهری، احساس افتخار می‌کنیم و تصور داریم مسیر توسعه را به‌خوبی پیش می‌بریم، غافل از آنکه در همین مسیر ممکن است منابع حیاتی کشور از بین برود. اگر آب زیر پای ما تمام شود، چگونه می‌توان ادامه داد.

رئیس‌جمهور با اشاره به طرح‌های انتقال آب و برنامه‌های عمرانی در برخی مناطق کشور گفت: حتی نقشه‌هایی که برای انتقال آب از الموت یا رودخانه‌های طالقان و دیگر مناطق تهیه می‌شود، باید با نگاه آینده‌نگر و بر پایه مطالعات علمی بررسی شود. آینده به‌سمت خشکسالی پیش می‌رود و بحران آب یکی از اصلی‌ترین چالش‌های خاورمیانه است، بنابراین مدیریت درست و علمی پیش‌شرط بقاست.

دکتر پزشکیان تصریح کرد: در آذربایجان تجربه تلخی داشتیم؛ بیش از یک دهه زمان صرف اجرای پروژه‌هایی برای نجات دریاچه ارومیه شد، اما همه هزینه‌ها و تلاش‌ها در نهایت نتیجه‌ای نداشت و دریاچه خشک ماند. هزینه هنگفت شد، زمان از دست رفت و در عین حال تصور می‌کردیم دستاورد بزرگی داشته‌ایم.

رئیس‌جمهور خاطرنشان کرد: از این‌گونه مشکلات در کشور فراوان است و اگر از آنها درس نگیریم، آینده دشوارتری در انتظار خواهد بود. آینده را من و شما می‌سازیم، بنابراین باید چیزی بسازیم که ماندنی، پایدار و متکی بر عقل و علم باشد، نه تصمیم‌هایی که امروز دلخوشی بیهوده به نظر می‌رسند و فردا خسارت‌بار خواهند شد.

دکتر پزشکیان با اشاره به جایگاه علم در کشور و نقش دانشگاه‌ها در توسعه ملی گفت: اکنون در جهان دانشگاه‌ها به نسل چهارم و پنجم تحول یافته‌اند، اما دانشگاه‌های ما در خوش‌بینانه‌ترین ارزیابی‌ها در سطح نسل دوم قرار دارند. نسل دوم دانشگاه‌ها، نهادی است که علم را منتقل و پژوهش‌هایی را انجام می‌دهد، حال آنکه پرسش اساسی این است که آیا این پژوهش‌ها بر پایه نیاز‌های جامعه شکل گرفته یا صرفاً در چارچوب‌های تئوریک و بدون کارکرد اجتماعی انجام می‌شود.

رئیس‌جمهور افزود: بیش از ۹۰ تا ۹۵ درصد تحقیقات انجام‌شده با هزینه‌های بالا، در قفسه‌ها باقی مانده و هیچ بهره‌ای از آنها گرفته نمی‌شود. انجام تحقیق بدون دستیابی به نتیجه و بی‌توجه به کاربرد، به معنای از بین رفتن منابع و فرصت‌هاست. مدیریت، زمانی اثربخش است که بتواند نتایج علمی را به تصمیم و تصمیم را به اقدام کاربردی تبدیل کند.

دکتر پزشکیان تصریح کرد: مدیران باید بدانند زمین، آب، آسمان و طبیعتی که در آن زندگی می‌کنیم، بستر تصمیم‌سازی است. ساخت‌وساز و توسعه باید با شناخت از این بستر و رعایت کیفیت و حدود مجاز آن انجام شود. پرسش این است که آیا تصمیمات ما بر اساس انتخاب‌های بهتر است یا خیر.

رئیس‌جمهور تأکید کرد: یکی از مشکلات بزرگ در نظام مدیریتی، غفلت از پیش‌بینی آینده است. بسیاری از تصمیم‌ها با هیجان گرفته می‌شود؛ دستگاهی را افتتاح می‌کنیم، پروژه‌ای را قیچی می‌کنیم و احساس رضایت داریم، در حالی که اگر تبعات آن تصمیم بررسی نشده باشد، در واقع در حال آسیب زدن به ساختار‌ها هستیم. این نخستین گام برای مدیران است که هر نوع توسعه‌ای را با در نظر گرفتن آینده و تناسب آن با محیط‌زیست بسنجند.

دکتر پزشکیان خاطرنشان کرد: مدیر موفق کسی است که بتواند شرایط گوناگون را پیش‌بینی کند، برای هر اتفاق احتمالی برنامه داشته باشد و از مسیر‌های مختلف به هدف برسد. اگر مدیری فقط یک گزینه پیش رو داشته باشد، در برابر نخستین مانع متوقف می‌شود. مدیری که برای آینده چند مسیر و آلترناتیو طراحی کرده باشد، هرگز در برابر بحران تسلیم نمی‌شود.

رئیس‌جمهور افزود: اگر در کشور مشکلی وجود دارد، مسئولیت آن بر دوش ماست و اگر قرار است آینده مسیر درستی پیدا کند نیز، این ما هستیم که باید آن را بسازیم. رضایت یا نارضایتی مردم از عملکرد دولت، نتیجه رفتار و تصمیم مدیران است. مدیر و کارمند دولتی زمانی شایسته خدمت است که مراجعه‌کننده را صاحب حق بداند، نه مزاحم. واژه ارباب رجوع در فرهنگ ما یعنی آنکه مردم صاحب حق‌اند و ما موظف به خدمت.

دکتر پزشکیان اظهار داشت: در یک نظام خدماتی کارآمد، کارمند نباید در برابر مردم چهره‌ای عبوس یا بی‌تفاوت داشته باشد. مدیر موفق کسی است که بتواند مشتری یا خدمت‌گیرنده را راضی نگه دارد، دغدغه‌های او را بشناسد و پاسخگو باشد. اگر سرمایه اجتماعی کاهش یافته، مقصر مدیرانی هستند که اعتماد مردم را نادیده گرفته‌اند. ما در دولت، در خدمت مردم حضور داریم تا با رفتار مسئولانه، رضایت عمومی را بازگردانیم.

رئیس‌جمهور گفت: نماز را هر روز تکرار می‌کنیم تا یادمان نرود که آنچه بر زبان می‌آوریم باید در عمل نیز اجرا شود. بسیاری از ما نماز را می‌خوانیم، اما اقامه نمی‌کنیم، در حالی که قرآن بیان می‌کند کسانی که قدرت می‌گیرند نماز را اقامه می‌کنند، یعنی تمام گفته‌هایشان را در عرصه عمل پیاده می‌سازند.

دکتر پزشکیان افزود: اگر قبل از قدرت گرفتن نماز می‌خوانیم، پس از آن وظیفه داریم همان سخنان را در رفتار و تصمیم‌هایمان نشان دهیم. مدیریت، زمانی معنا پیدا می‌کند که گفتار و شعار در عمل تحقق یابد. باید بتوانیم ثابت کنیم که خدمتگزار مردم هستیم و مردم آقای ما هستند. در فرهنگ اداری کشور، واژه ارباب رجوع به‌درستی انتخاب شده، زیرا نشان می‌دهد که مردم صاحب حق‌اند و ما پاسخ‌گو؛ اما رفتار ما در عمل با این معنا فاصله دارد و باید در آن اصلاح ایجاد شود.

رئیس‌جمهور اظهار داشت: برخورد درست با مراجعه‌کننده ملاک اصلی خدمت است. در بیمارستان‌ها بار‌ها دیده شده که بیمار پس از درمان ناراضی خارج می‌شود، نه از نتیجه کار، بلکه از نوع رفتار. گاهی بیمار بهبود می‌یابد، اما از پاسخ‌گویی و نحوه برخورد ناراحت است، چون احساس احترام و توجه نکرده است. در مقابل، بیماری بوده که بهبود نیافته و حتی از دنیا رفته، اما خانواده‌اش با رضایت و قدردانی بیمارستان را ترک کرده‌اند، چون دیده‌اند تمام تلاش ممکن انجام شده است.

دکتر پزشکیان تأکید کرد: در هر واحد اداری و خدماتی اگر ارباب رجوع احساس کند کارمندان دلسوزانه برای او زحمت می‌کشند، حتی در صورت حل‌نشدن کامل مشکل، رضایت و اعتمادش افزایش می‌یابد. اما اگر کار او انجام شود و در عین حال تحقیر یا بی‌احترامی ببیند، دل‌گیر و ناراضی خواهد بود. ملاک رضایت عمومی در نظام اداری، رفتار و ادب کارکنان است نه صرفاً نتیجه نهایی کار.

رئیس‌جمهور گفت: بیشتر اختلاف‌نظر‌ها در عرصه مدیریت از همان جایی آغاز می‌شود که در تعریف اصول پایه تفاهم وجود ندارد. هرکدام از این مفاهیم، اصل و ریشه‌ای دارد که باید در عمل ملی و بومی شود. همان‌طور که در زبان عربی نیز واژه‌هایی برای بیان این مفاهیم وجود دارد، اگر توان داریم باید بتوانیم این مفاهیم را در قالب اندیشه و فرهنگ ایرانی و اسلامی ترجمه و پیاده کنیم.

دکتر پزشکیان افزود: اصول مدیریت در هر ساختار اقتصادی بر پایه چهار سیاست اصلی بنا می‌شود؛ اینکه چه محصولی تولید شود، با چه کیفیتی ارائه گردد، به چه قیمتی فروخته شود و چگونه به دست مشتری برسد. برخی شرکت‌ها بر تولید محصولات خاص و لوکس متمرکزند، زیرا مشتریانی دارند که کیفیت برایشان مهم‌تر از قیمت است. گروهی دیگر در پی تولید انبوه‌اند تا با کاهش قیمت، دامنه مصرف‌کنندگان را افزایش دهند. در مرحله تبلیغ نیز، بنگاه‌ها با سیاست‌هایی مانند دو تا بخر سه تا ببر می‌کوشند که گردش کالا را افزایش دهند و سهم خود را از بازار گسترده‌تر کنند.

رئیس‌جمهور تأکید کرد: ارزش‌مندترین سیاست در میان همه، رضایت مشتری است. در مدیریت نوین، محور تصمیم‌گیری بر مشتری متمرکز است و اعتماد مشتری با صداقت به دست می‌آید. در برخی کشور‌ها حتی فروشنده‌ای که کالا نمی‌فروشد، به مشتری مراجعه‌کننده راهنمایی درست می‌دهد، معایب و مزایای کالا را توضیح می‌دهد و او را در انتخاب آزاد می‌گذارد. همین صداقت باعث می‌شود که مشتری با اطمینان همان کالا را انتخاب کند.

دکتر پزشکیان خاطرنشان کرد: تجربه‌های بین‌المللی نشان می‌دهد که احترام و رفتار انسانی مهم‌تر از فروش آنی کالا است. در یکی از سفر‌ها به چین، ما و گروهی از اعضای هیئت علمی برای بازدید رفتیم و در پایان ساعت کاری وارد بازار شدیم. فروشندگان، بدون آنکه مشتریان را از مغازه بیرون کنند یا نشانه‌ای از ناراحتی نشان دهند، تا زمان خروج همه احترام گذاشتند، سکوت کردند، صبر کردند و پس از خروج، با نظم کامل مغازه را بستند. هیچ‌کس گلایه نکرد که چرا وارد شدیم و خریدی انجام ندادیم. آن احترام بود که اثرش ماند.

رئیس‌جمهور ادامه داد: در مقابل، تجربه‌ای در یکی از فروشگاه‌های داخلی نشان داد که فروشنده تا متوجه شد مشتری شاید خرید نکند، از ادامه پاسخ‌گویی خودداری کرد و با بی‌میلی برخورد نمود. در حالی‌که در نظام ارزشمند تجارت، وظیفه فروشنده خدمت صادقانه است نه تضمین فروش. اگر مشتری بی‌احترام ببیند، دیگر بازنخواهد گشت؛ اما اگر احساس کند فروشنده صادق است و به کرامت او ارزش می‌دهد، حتی اگر خریدی نکند، اعتمادش به مجموعه باقی می‌ماند.

پزشکیان گفت: ظاهراً با یک سری از کشور‌ها دوست بودیم که اصولاً وقتی در جنگ ۱۲ روزه به ما حمله شد، باید به ایران کمک می‌کردند، اما نکردند.

وی افزود: الان هم من که اینجا ایستاده‌ام، چشم امیدی به هیچکس جز خدا و مردم ایران نبسته‌ام.