چاره‌ای جز عبور از اقتصاد نفتی نداریم/عمق اثر اسنپ بک بر اقتصاد ایران بزرگنمایی نشود

احمد صالحی با اشاره به اینکه تحریم‌های آمریکا از اواخر دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ بر اقتصاد ایران تشدید شده است و این وضعیت ادامه دارد، درباره برخی گمانه زنی‌ها در خصوص اسنپ بک و بازگشت تحریم‌های سازمان ملل و اثر آن بر اقتصاد ایران اظهار داشت: در طول دهه ۹۰ و بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ میلادی ۱+۶ قطعنامه از سوی شورای امنیت سازمان ملل درباره برنامه هسته‌ای ایران مصوب شد که قطعنامه هفتم، ۶ قطعنامه قبلی را تعلیق می‌کرد.

وی افزود: مفهوم کلی اسنپ‌بک این است که اگر هر یک از اعضای برجام عدم انطباق تعهدات برجامی ایران تأیید کنند، می‌توانند موضوع را به شورای امنیت ارجاع داده و سپس برای ادامه رفع تحریم‌ها قطعنامه جدید صادر شود که طبیعتا با وتوی هر یک از این اعضا، قطعنامه جدید صادر نخواهد شد و تعلیق تحریم‌های ایران لغو می‌شود.

صالحی در عین حال تاکید کرد: واقعیت این است که وقتی یک بار تحریمی اعمال شده، کشورمان دیگر نسبت به تحریم‌های قبلی علیه ایران مقاوم شده است؛ شبیه مکانیسمی که در بدن داریم و وقتی آنفلوآنزا وارد بدن می‌شود، بدن در برابر آن واکسینه می‌شود. تحریم هم وقتی یک بار به اقتصادی تحمیل می‌شود، اثر خود را می‌گذارد کما اینکه در اواخر دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ شمسی بر اقتصاد ما آثاری گذاشت.

وی با بیان اینکه اینکه چه میزان افزایش سه برابری نرخ ارز در ابتدای دهه ۹۰ به تحریم‌ها مربوط بود و چه میزان آن به دلیل ثابت نگه داشتن دستوری نرخ دلار در ۶ سال قبل از آن (از ۸۴ تا ۹۰) بود که سبب رهایی ناگهانی فنر نرخ دلار شد، جای بحث دارد، اظهار داشت: اگر فرض را بر این بگذاریم که بخش مهمی از این اتفاق به تحریم‌ها برمی گردد، بنابراین یک بار تحریم‌ها اثر منفی خود را بر اقتصاد کشور گذاشته و این اثرگذاری اکنون تخلیه شده است.

کارشناس اقتصاد بین الملل این سوال را مطرح کرد که آیا تحریم‌های آن زمان اعم از آنچه در قطعنامه‌های صادره از سوی شورای امنیت سازمان ملل آمده بود یا آمریکا یکجانبه اعمال کرد، در عمل رفع شده‌اند که حالا بخواهند برگردند؟ تحریم بیمه کشتیرانی، تحریم فروش تسلیحات نظامی به ایران، تحریم اشخاص و شرکت‌های مرتبط با فعالیت هسته‌ای ایران، تحریم فروش کالا‌های با کاربرد دو گانه آیا در حال حاضر رفع شده‌اند؟ آیا می‌توانیم هواپیمای اف ۱۶ یا پاتریوت بخریم؟ آیا امکان خرید سانتریفیوژ را داریم؟ آیا تحریم فرماندهان نظامی یا دانشمندان هسته‌ای ایران برداشته شده؟ آیا تحریم بیمه کشتیرانی برداشته شده است؟

صالحی با یادآوری آنکه تحریم‌های آمریکا علیه اقتصاد، اشخاص و شرکت‌های ایرانی همچنان ادامه دارد؛ افزود: می‌دانید در حال حاضر کشتیرانی جمهوری اسلامی خودش شرکت بیمه ایجاد کرده و ناوگان خودش را بیمه کرده است؛ بنابراین تحریم‌هایی که علیه ایران بوده عمدتاً جایی نرفته‌اند که الان دوباره تهدید به بازگشت آنها می‌کنند.

این کارشناس اقتصاد بین الملل ادامه داد: آنچه تا حدی مرتفع شد، فروش نفت بود که در مقطعی به زیر یک میلیون بشکه در روز کاهش یافت و اکنون طبق آمار‌های ثانویه بین ۱.۵ تا ۲ میلیون بشکه نفت در است که فروش نفت هم در هیچ یک از قطعنامه‌های شورای امنیت نیست.

عمق اثر اسنپ بک بر اقتصاد ایران بزرگنمایی نشود

صالحی با بیان اینکه مهمترین قطعنامه‌ای که علیه ایران در شورای امنیت صادر شد قطعنامه ۱۹۲۹ است که در سال ۱۳۸۹ صادر شد، افزود: آنچه به اقتصاد ایران ضربه زد و نمی‌توانیم از آن چشم‌پوشی کنیم، تحریم فروش نفت، تحریم بانک مرکزی و تحریم سوئیفت بود که هیچ یک از این سه تحریم در قطعنامه‌های سازمان ملل نیستند و صرفا تحریم‌های یک‌جانبه وزارت خزانه داری آمریکا هستند.

وی افزود: تحریم‌های بانکی ایران در شورای امنیت فقط به دو بانکی محدود می‌شود که نام آنها در قطعنامه ۱۹۲۹ آمده است، محدود می‌شود و سایر بانکها، فروش نفت، خرید کالا در هیچکدام از قطعنامه‌ها ذکر نشده است.

وی با بیان اینکه در قطعنامه شورای امنیت بحث بازرسی از کانتینتر‌هایی که به مقصد ایران در حرکتند آن هم در بنادر و نه آب‌های بین المللی مطرح شده است، ادامه داد: در این بند هم بحث توقیف مطرح نیست و فقط بازرسی قید شده است ضمن اینکه فقط امکان توقیف تا یک ماه وجود دارد که در همان سال‌هایی که قطعنامه ۱۹۲۹ مصوب شده بود، هیچ کشوری این کار را نکرد.

صالحی در عین حال یادآور شد: فقط آمریکا و انگلیس یک نفتکش ایران را به بهانه اینکه ایران در حال انتقال نفت سوریه است، بازداشت کردند که ما به تلافی آن، نفتکش‌های انگلیسی را توقیف کردیم و دیگر این اتفاق از سوی این دو کشور رخ نداد.

کارشناس اقتصاد بین الملل یادآور شد: برخی در آن زمان می‌گفتند اگرچه تحریم‌های مصوب شورای امنیت سازمان ملل نمی‌تواند اثر چندانی بر اقتصاد کشور بگذارد، اما با توجه به اینکه ما را ذیل فصل ۷ منشور ملل متحد برده و سایه جنگ را بر کشور می‌گستراند، لذا آثار این تحریم‌ها تشدید می‌شود؛ اما این صحبت‌ها برای اقتصاد امروز ایران کاربرد گذشته را ندارد.

۱۴ سال است تحت تحریم آمریکا هستیم ولی در فروش نفت رکورد زدیم

صالحی با بیان اینکه اقتصاد ایران در برابر تحریم‌ها واکسینه شده و می‌تواند شرایط را مدیریت کند، در پاسخ به اینکه مدیریت اقتصادی کشور از سال ۱۳۸۹ تاکنون که تحریم‌ها تشدید شده است را چگونه ارزیابی می‌کنید، اظهار داشت: ۱۴ سال است که تحریم‌های سوئیفت، بانک مرکزی و فروش نفت علیه ایران از سوی آمریکا جاری است ولی می‌بینیم که فروش نفت ما در حال حاضر ۱.۷ تا ۱.۸ میلیون بشکه در روز است در آینده هم اگر اسنپ‌بک رخ دهد، تأثیر چندانی روی آن نخواهد داشت.

این کارشناس و فعال اقتصادی یادآور شد: دو سال پیش آمریکا اعلام کرد که اگر هر فردی در دنیا فروش نفت ایران را لو بدهد پاداش بسیار سنگینی می‌دهیم، اما از آن روز فروش نفت ایران رکورد زده است.

صالحی یادآور شد، در اوایل دهه نود از طریق دلالان به برخی کشور‌های اروپایی و حتی ژاپن نفت می‌فروختیم و آنها تحریم‌های آمریکا و اروپا را به طور کامل و ۱۰۰ درصدی رعایت کردند به طوری که دیگر امکان فروش نفت به آنها را نداشتیم و ناگهان ضربه بزرگی در آن زمان به کشور وارد شد، اما در ۱۳ سال گذشته این روند تغییر کرد و دیگر به این واسطه‌ها نفت نمی‌فروشیم.

تحریم‌های آمریکا به اقتصاد ایران ضربه زد نه شورای امنیت

این تحلیلگر اقتصاد بین الملل با اشاره به خروج آمریکا از برجام در سال ۱۳۹۷ که سبب شد تا صادرات غیرنفتی ایران از ۴۴ میلیارد دلار در سال به ۳۰ میلیارد دلار کاهش یابد، افزود: بنابراین اصل تحریم‌هایی که به ایران ضربه زد، تحریم‌های یکجانبه آمریکا بود و تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل نتوانست چنین ضربه‌هایی به اقتصاد ایران بزند.

صالحی ادامه داد: البته در این سال‌ها بدون اینکه تحریم‌های آمریکا رفع شود، توانستیم بار دیگر درآمد صادرات غیر نفتی را به ۵۳ میلیارد دلار برسانیم؛ دستیابی به این رقم با تنوع بخشی به محصولات صادراتی و افزایش مقاصد صادراتی رقم خورد.

وی با بیان اینکه تمام کشور‌های دنیا بیشترین حجم صادرات خود را به همسایگان خود انجام می‌دهند، اظهار داشت: کارشناسان اقتصادی دنیا نیز بار‌ها اذعان کرده‌اند که اقتصاد به سمت منطقه‌ای شدن در حرکت است و جهانی شدن دیگر ایده خوبی به نظر نمی‌رسد.

وی در ادامه به مراوردات ایران با همسایگان و عضویت کشورمان در مجامع منطقه‌ای از جمله اتحادیه اوراسیا اشاره کرد و گفت: سومین تفاوت امروز اقتصاد ایران با اوایل دهه ۹۰ میلادی این است که نه تنها ایران بلکه دنیا به سمت تنوع بخوشیدن ب سبد ارزی حرکت کرده دلارزدایی را در دستور کار قرار داده است.

صالحی با یادآوری اینکه در سال ۲۰۲۳ میلادی حجم تجارت چین برپایه یوان بیش از حجم تجارت‌های دلاری این کشور بوده است، به تقویت گروه بریکس در سال‌های اخیر و عضویت ایران در این گروه اشاره داشت و افزود: در اجلاس بانک جهانی که سال گذشته برگزار شد، اشاره شد که کاری که بریکس قرار است انجام دهد، یک اتفاق واقعی است نه صوری؛ برای همین است که ترامپ گفته اگر بریکس واحد پولی منتشر کند، آن را تحریم می‌کند با این حال چینی‌ها کار خود را به پیش می‌برند.

ژئوپلتیک جهانی تغییر کرده است

کارشناس اقتصاد بین الملل به جنگ اوکراین نیز اشاره کرد و گفت: جنگ در شرق اروپا اتفاق دیگری است که سبب تمایز و تفاوت میان تحریم‌های سال‌های گذشته علیه ایران با کارکرد آن در صورت اسنپ‌بک و بازگشت مجدد در سال جاری شده است.

وی گفت: باید پذیرفت که ژئوپلتیک دنیا نسبت به دهه ۱۳۹۰ تغییر کرده است؛ روسیه‌ای که در کنار اروپا بود، در مقابل آنها ایستاده یا چین که در آن زمان در کنار آمریکا بود در حال حاضر در مقابلش قرار دارد.

صالحی گفت: چین ۳۰ سال زحمت کشید تا اروپا را در کنار خود داشته باشد و بتواند آن را از آمریکا دور کند ولی باید گفت اروپا قطعا تا ۵۰ سال آینده در کنار آمریکا خواهد ایستاد و دیگر با چین به عنوان شریک راهبردی همکاری نخواهد کرد.

وی افزود: چین در این سال‌ها هم سازمان شانگهای و هم بریکس را توسعه داده و حتی ایران را به عضویت این دو درآورده است.

چاره‌ای جز عبور از اقتصاد نفتی نداریم

صالحی درباره مدیریت داخلی اقتصاد در شرایط تحریم هم گفت: شرایط تحریمی موجب شد تا برخی اقدامات و اصلاحات در اقتصاد ایران با سرعت بیشتری نسبت به گذشته انجام شود، چون چاره‌ای جز این نداشتیم و نمی‌توانستیم فقط با فروش نفت همه نیاز ارزی خود را تأمین کنیم به همین دلیل به سمت اقتصاد بدون نفت حرکت کردیم.

این کارشناس اقتصادی افزود: به همین دلیل است که می‌بینیم در سال‌های اخیر تعداد مؤدیان مالیاتی در سه سال آن هم بعد از یکصد سال ثبات، دو برابر شده یا قانون مالیات بر عایدی سرمایه بعد از سال‌ها انتظار بالاخره به تصویب رسیده است و به زودی ابلاغ می‌شود یا مثلا سیاست کنترل ترازنامه و نظارت شدید بر بانک‌ها که رشد نقدینگی را از ۴۲ درصد در زمستان ۱۴۰۰ به ۲۵ درصد رساند البته الان به ۲۸ درصد رسیده است همچنین صدور مجوز‌های کسب و کار تسهیل شده و بسیاری اقدامات دیگر که اصلاحات اقتصادی است که قبلا نمی‌شد به راحتی آنها را انجام داد.

وی افزود: به خاطر همین تفاوت هاست که می‌گوییم مواردی شبیه اسنپ بک که تحریم‌های ذکر شده در قطعنامه‌های سازمان ملل را برمی گرداند، نمی‌تواند اثر جدی را بر اقتصاد ایران بگذارد.