سخنگوی اسبق وزارت امور خارجه تصریح کرد: اروپاییها که بدعهدی و بیعملی خود را در انجام تعهدات نشان دادهاند و هیچ حقی نسبت به برجام گذشته ندارند، با پررویی و قلدری تلاش میکنند از مکانیزمهای داخلی برجامی که اجرا نمیشود یا در حال کماست علیه ایران استفاده کنند.
سید عباس موسوی درباره سفر دکتر لاریجانی به مسکو گفت: اصل موضوع این سفر در امتداد دیپلماسی فعال جمهوری اسلامی ایران است؛ دیپلماسیای که هم خود رئیسجمهور محترم، جناب دکتر پزشکیان، در تماسهایی که با سران بسیاری از کشورهای دور و نزدیک داشتهاند و دارند، و هم سفرهایی که جناب آقای دکتر عراقچی به کشورهای مختلف داشته و تماسهایی که با همتایان خود برقرار کردهان که اسن سفر مهم در همین راستا ارزیابی میشود. ایشان نیز به عنوان فرستاده ویژه رئیسجمهوری اسلامی ایران، دیروز به مسکو سفر کردند و با رئیسجمهور این کشور دیدار داشتند. جزئیات این ملاقات حتماً بعداً منتشر خواهد شد. همچنین ایشان حامل پیامهایی از جانب رئیسجمهور محترم و مقام معظم رهبری به جناب آقای پوتین بودند که میتوان آن را ادامه همان دیپلماسی موجود دانست. دیپلماسی همواره به عنوان ابزاری کارآمد باقی میماند و هیچگاه کنار گذاشته نمیشود. ما مبحثی به نام «دیپلماسی جنگ» داریم؛ دیپلماسی به عنوان یک ابزار و تاکتیک در حین جنگ و حتی پس از جنگ همواره میتواند در دسترس باشد و مورد استفاده قرار گیرد. این سفر و این رایزنی نیز قطعاً در همین چارچوب قابل ارزیابی است.
وی در ادامه در پاسخ به اینکه با توجه به تهدیدهای اخیر اروپاییها درباره فعالسازی به اصطلاح مکانیزم ماشه، نظر شما درباره این اقدام و واکنش ایران چیست؟ لازم میدانم نکتهای را درباره کل بحث «اسنپبک» عرض کنم. برجام دارای استحکام حقوقی قابل توجهی است؛ حتی زمانی که اجرایی بود و بعد از توقف اجرایش، هیچکس جرأت نکرد از مکانیزمهای داخلی آن علیه خود برجام استفاده کند. طی این سه سال دولت شهید رئیسی نیز وقتی قرار بود به تعهدات همان برجام بازگردیم، طرف مقابل با محاسباتی برنگشت و برجام عملاً به حالت کما رفت. هیچکس، نه آنها و نه ما، حاضر نشد مرگ برجام را اعلام کند؛ اما عملاً اجرا نمیشود و در کما باقی مانده است. با این حال، اروپاییها که بدعهدی و بیعملی خود را در انجام تعهدات نشان دادهاند و هیچ حقی نسبت به برجام گذشته ندارند، با پررویی و قلدری تلاش میکنند از مکانیزمهای داخلی برجامی که اجرا نمیشود یا در حال کماست علیه ایران استفاده کنند. خود اروپاییها میدانند چنین حقی ندارند و نمیتوانند از این مکانیزم بهره ببرند، اما به دلیل برتری رسانهای و فشارهای خود، این اقدامات را انجام میدهند. مواضع وزیر امور خارجه ما، سخنگوی وزارت خارجه و سایر مسئولین وحتی کارشناسان کاملاً درست و منطقی است، اما اصرار اروپاییها مبنی بر فعالسازی مکانیزم داخلی برجام علیه ما، مشکوک و غیرقانونی است.
به گفته موسوی، در حال حاضر نه آمریکا عضو برجام است و نه اروپاییها که ادعای استفاده از مکانیزم داخلی برجام را دارند. آنها حق استفاده از این ابزار را ندارند و نباید علیه منافع ما اقدام کنند. باید به یاد داشته باشند که آمریکا بهصورت یکجانبه و غیرقانونی از برجام خارج شده است، اقدامی که نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد هم بود. آمریکا بهانه کرد که این توافق خلاف منافع آنها تنظیم شده و ایران را متهم کرد که دولت اوباما را فریب داده است. پس از آن، اروپاییها التماس کردند که برجام به هم نخورد و قول دادند که خروج آمریکا را جبران کنند و اجازه ندهند این توافق به شکست بینجامد. جمهوری اسلامی ایران نیز به آنها فرصت داد، اما دیدند که آنها از عهده تعهداتشان برنمیآیند و عملاً پس از مدتی نتوانستند پایبند بمانند. در نتیجه، ایران بر اساس ماده ۳۶ برجام، مکانیزم جبرانی «ماشـه» را رسماً فعال کرد و اعلام نمود که چون آمریکا خارج شده و اروپا به تعهدات عمل نکرده، جمهوری اسلامی حق دارد تعهداتش را کاهش دهد و حتی به شرایط پیش از برجام بازگردد.
این دیپلمات ارشد در ادامه افزود: این مکانیزم جبرانی که برخی آن را «اسنپبک» یا «ماشه» مینامند، چندین سال پیش توسط ایران فعال شد و اکنون پس از سالها اقدام اخیر اروپاییها برای فعالسازی مکانیزم داخلی برجام علیه ایران نه اخلاقی است، نه قانونی، و نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد محسوب میشود. مسئولین کشور ما بارها اعلام کردهاند که آنها حق چنین کاری را ندارند، اما متأسفانه دنیا به گونهای شده که قانون جنگل حاکم است و این کشورها تلاش میکنند از این مکانیزم علیه ایران سوءاستفاده کنند، در حالی که میدانند این مکانیزم قبلاً توسط جمهوری اسلامی ایران فعال شده است.
وی در پاسخ به این پرسش که واکنش روسیه و چین به تهدید فعالسازی مکانیسم ماشه چیست؟ اظهار کرد: نکته مهمی که در این زمینه باید مورد توجه قرار گیرد، نقش کلیدی روسیه و چین است. این دو کشور به عنوان عضو برجام باید مواضع حقوقی، قانونی و اخلاقی جمهوری اسلامی ایران را بهروشنی تبیین و از آن حمایت کنند.
در روزهای اخیر، شاهد بودیم که این موضوع توسط روسیه مورد تأکید قرار گرفته و چین نیز موضعی مشابه اتخاذ کرده است. فرآیند فعالسازی مکانیسم ماشه، مراحلی چون نامهنگاری، تشکیل کمیسیون مشترک برجام و طی گامهای بعدی را در بر میگیرد. در این مسیر، نقش روسیه و چین—به عنوان اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد و از امضاکنندگان قطعنامه ۲۲۳۱ که پشتوانه حقوقی برجام محسوب میشود—بسیار برجسته و تأثیرگذار است. این کشورها میتوانند استدلال حقوقی و دقیق ایران را ارائه دهند؛ مبنی بر اینکه چنین مکانیزمی اصولاً قابل فعالسازی علیه جمهوری اسلامی ایران نیست، چرا که ایران آغازگر نقض تعهدات نبوده و پس از خروج یکجانبه آمریکا، به دیگر طرفها فرصت بازگشت به تعهداتشان را داده است. جمهوری اسلامی ایران نیز، در چارچوب سازوکارهای پیشبینیشده در برجام، گامبهگام سطح تعهدات خود را کاهش داده و اقداماتی جبرانی انجام داده است. از این رو، هیچ مبنای حقوقی و مشروعیتی برای فعالسازی مکانیسم ماشه علیه ایران باقی نمانده است.
موسوی در پایان گفت: ما انتظار داریم که چین و روسیه با ما همصدا شوند و به عنوان اعضای دائم شورای امنیت و امضاکنندگان برجام و صادر کنندگان قطعنامه ۲۲۳۱ این موضوع را برای جهان و طرف مقابل تبیین کنند که چنین حقی اصولاً برای طرف اروپایی وجود ندارد. اگر این دو کشور بتوانند در این زمینه گام بردارند، انشاءالله میتوانیم از این بحران عبور کنیم و اعتماد ملت ایران نسبت این دو کشور دوست و بطور کلی روند پیشرو بیشتر جلب شود.