نیازهای انرژی ترکیه و وابستگی به کشورهای خارجی

به گزارش اصلاحات نیوز به نقل از انرژی پرس؛ کشور ترکیه به عنوان یکی از بزرگترین واردکنندگان انرژی در جهان مطرح می‌شود، زیرا بیش از ۹۹ درصد از گاز مصرفی خود را از طریق واردات تامین می‌کند. از همین روی، این کشور راهبرد کاهش وابستگی به منابع سنتی مانند روسیه را اتخاذ کرده و در این راستا به دنبال برداشت گاز از منابع خود در دریای سیاه یا مشارکت با سایر کشورها در فرآیند تولید گاز است. یکی از نمونه‌های این امر، امضای قرارداد دفاعی و انرژی اخیر با سومالی در شاخ آفریقاست. هرچند که در رسانه‌ها بیشتر جنبه نظامی ان مطرح می‌شود اما بخش انرژی آن را می‌توان مهمتر از آن نیز دانست.

توافقنامه امنیتی و دفاعی که بین ترکیه و سومالی در فوریه ۲۰۲۴ امضا شد، اگرچه به اندازه کافی در مورد آن صحبت نشده بود، اما تأثیر زیادی گذاشه و بحث‌هایی را در سطح جهانی در مورد نقش ترکیه به ویژه در شاخ آفریقا ایجاد کرد. تأثیر و تعامل این توافق ۱۰ساله احتمالاً برای سال‌های طولانی در منطقه احساس می‌شود. با این حال، این توافق چه معنایی برای سیاست انرژی ترکیه دارد؟

اهداف کشتی تحقیقاتی ترکیه در سومالی

همانطور که اشاره شد، نیازهای انرژی موجود ترکیه و وابستگی به کشورهای خارجی سال‌هاست که به عنوان یک موضوع مهم هم از نظر اقتصادی و هم از نظر سیاسی تلقی می‌شود. در این مرحله، همکاری‌های انرژی با کشورهای مانند سومالی به دنبال کشف میدان گازی ساکاریا در دریای سیاه به عنوان اقدامات استراتژیک بلندمدتی بوده که به امنیت تامین انرژی ترکیه کمک می‌کند. در این زمینه، کار انجام شده توسط کشتی «اوروج رئیس» نقش کلیدی در نشان دادن تمایل ترکیه به دسترسی به منابع انرژی، بلکه همچنین حرکت‌های استراتژیک آن در سیاست‌های منطقه‌ای و جهانی ایفا می‌کند.

افزایش تقاضای جهانی انرژی ترکیه و راهبردهای استقلال انرژی ترکیه در سال‌های اخیر از مهم‌ترین موضوعات در سیاست خارجی این کشور است. فعالیت‌های اکتشاف کشتی تحقیقاتی لرزه نگاری Oruç Reis در سواحل سومالی بخشی از سیاست‌های انرژی ترکیه و همچنین شاخص مهمی از منافع ژئوپلیتیکی و استراتژیک این کشور در شاخ آفریقا است.

به نظر می‌رسد ترکیه با نفوذی که در قاره آفریقا به ویژه در دهه اخیر کسب کرده است، به عنوان یک بازیگر مهم در حال توسعه مشارکت‌های جدید در زمینه‌های انرژی، امنیت، تجارت و دیپلماسی داشته باشد. در این زمینه، فعالیت‌های اکتشافی این کشتی تحقیقاتی در سومالی را می‌توان به عنوان یک ابتکار چند لایه با هدف تقویت امنیت انرژی و نفوذ منطقه‌ای در نظر گرفت. در این راستا اهداف ژئواستراتژیک آن در شاخ آفریقا به مرکزیت سومالی از چند بعد برای ترکیه قابل تحلیل است.

در ابتدا می‌توان گفت حضور ترکیه در شاخ آفریقا با اعزام کشتی تحقیقاتی لرزه نگاریاوروج رئیس به سواحل سومالی در خدمت اهداف ژئواستراتژیک ترکیه با محوریت انرژی و منابع طبیعی است. اساس این وضعیت در پتانسیل منابع مهم انرژی در منطقه است که هنوز کشف نشده یا به اندازه کافی مورد استفاده قرار نگرفته‌اند. تحقیقات لرزه‌ای اوروج رئیس از نظر شناسایی این منابع و آماده‌سازی مقدماتی مهم برای مطالعات احتمالی حفاری در آینده مهم است. در این مرحله، مطالعات آشکارسازی و تحلیل لرزه‌ای که توسط کشتی در سواحل سومالی انجام می‌شود، می‌تواند به عنوان یکی از گام‌های حیاتی در جهت کشف این منابع انرژی در نظر گرفته شود. از این حیث، تحقیقات و اکتشافاتی که ترکیه در طول مدت حضور خود در شاخ آفریقا انجام خواهد داد، نه تنها از نظر برخورداری از پتانسیل کمک به استقلال انرژی ترکیه، بلکه افزایش نفوذ آن در منطقه بسیار مهم است. از این نظر، فعالیت‌های اکتشاف انرژی در آب‌های سرزمینی سومالی را می‌توان گام مهمی دانست که ترکیه را قادر می‌سازد تا حضور نظامی خود در شاخ آفریقا را در کنار تلاش‌هایش برای تضمین امنیت در منطقه تقویت کند.

بیشتر بخوانید: کشف ذخایر نفت و گاز در قلمرو قطبی بریتانیا توسط روسیه
در مجموع، عملیات اکتشاف انرژی اوروج رئیس به مدت تقریبی ۷ ماه در آب‌های سرزمینی سومالی، کشوری مهم در شاخ آفریقا، وظایف اکتشاف انرژی را انجام می‌دهد که برای اهداف ژئواستراتژیک ترکیه مهم خواهد بود. این امر، در شاخ آفریقا به عنوان یک ابتکار چندلایه در نظر گرفته می‌شود که کمک‌های قابل توجهی را ارائه می‌دهد. به همین ترتیب، فعالیت‌های اکتشاف انرژی ترکیه در سومالی در عرصه بین‌المللی مورد توجه قرار می‌گیرد و به عنوان حرکت مهمی تلقی می‌شود که جایگاه ترکیه را در رقابت انرژی در منطقه تقویت می‌کند. در این زمینه، مأموریت‌های اوروج رئیس در سومالی به عنوان گامی مهم نه تنها در راستای پیگیری‌های انرژی ترکیه، بلکه همچنین اهداف استراتژیک بلندمدت آن در شرق آفریقا، نقش کلیدی ایفا می‌کنند.

نتیجه برد–برد

ترکیه تلاش‌های خود را برای تبدیل شدن به یک بازیگر اصلی در هیدروکربن‌ها افزایش می‌دهد، در این راستا برای انجام تحقیقات در سواحل سومالی و کار بر روی توافق با لیبی برای شناسایی ذخایر در دریای مدیترانه فعالیت جدی می‌کند. اخیرا نیز کشتی تحقیقاتی «اوروج رئیس» در آبهای سومالی مستقر شده است. این کشتی که توسط شرکت نفت دولتی ترکیه پترولیوم اداره می‌شود، بر اساس توافق ماه مارس سال جاری سه بلوک زیر دریا را بررسی خواهد کرد. این سه بلوک در مجموع ۱۵۰۰۰ کیلومتر مربع مساحت دارند. دو مورد آن در ۵۰ کیلومتری ساحل واقع شده‌اند و سومین در حدود ۱۰۰ کیلومتری سواحل سومالی با عمق آب حدود ۳۰۰۰ متر است.

بر اساس قرارداد سومالی، ترکیه توانایی‌های خود را در جستجو و استخراج گاز طبیعی و نفت به اشتراک خواهد گذاشت. این کار به صورت مشارکتی انجام و به بازار جهانی عرضه می‌شود. گسترش نفوذ ترکیه به آفریقا همچنین به آنکارا کمک می‌کند تا به هدف خود برای تبدیل شدن به یک قطب انرژی دست یابد. گاز طبیعی و نفتی که استخراج خواهد شد به این معنی است که ترکیه هم نیازهای هیدروکربنی آینده خود را تضمین می‌کند و هم به عنوان یک قطب انرژی می‌تواند گاز طبیعی را مایع کرده و به بازارهای اروپایی فروشد.

توافقنامه امضا شده بین آنکارا و موگادیشو، علاوه بر اکتشاف نفت در سومالی، ارزیابی، توسعه و تولید آن در مناطق خشکی و دریایی سومالی شامل حمل و نقل، توزیع، پالایش، فروش و خدمات نیز می‌‍شود. دولت آمریکا تخمین می‌زند که سومالی ذخایر کمتر از ۳۰ میلیارد بشکه نفت و گاز دارد و توسعه این منابع به زمان و سرمایه گذاری‌های قابل توجهی نیاز دارد. براساس برآوردها، ترکیه برای اجرای پروژه‌های حفاری و اکتشاف نفت و گاز در سومالی، باید سرمایه‌گذاری قابل توجهی انجام دهد.

همچنین، این توافق می‌تواند به عنوان یک کاتالیزور برای رشد اقتصادی عمل کند و با ایجاد منابع جدید درآمد و پتانسیل اشتغال، به اقتصاد سومالی رونق بسیار لازم بدهد. این امر سومالی را در موقعیتی قرار می‌دهد که از منابع دریایی خود استفاده کند، پتانسیل اقتصادی خود را افزایش و ثبات و رشد اقتصادی بلندمدت را ارتقا دهد.

البته علاوه بر ترکیه، این منابع سایر کشورهای بزرگ را نیز وسوسه کرده است. از همین روی، اکتشاف نفت و گاز در سومالی دوباره به کانون توجه شرکت‌های نفتی بین المللی تبدیل شده است، زیرا آن‌ها به دنبال منابع جایگزین پس از جنگ روسیه در اوکراین هستند. باید توجچه داشت که جنگ روسیه و اکراین، بحث‌هایی را در مورد امنیت انرژی آفریقا به راه انداخته است و اکتشافات عمده نفت و گاز در موزامبیک، تانزانیا و اوگاندا اشتهای سرمایه گذاران را برای هیدروکربن‌ها در شرق آفریقا افزایش داده است.