موانع پیش روی بخش نفت در عراق

به گزارش اصلاحات نیوز به نقل از انرژی پرس، به باور کارشناسان، اگرچه بخش نفت عراق توانایی افزایش تولید نفت خام و گاز طبیعی خود را دارد، اما با چالش‌های زیادی مواجه است که مهمترین آن‌ها زیرساخت‌های ضعیف است. عراق قصد دارد ذخایر نفت خود را به ۱۶۰ میلیارد بشکه افزایش دهد و همزمان با دستیابی به خودکفایی در گاز، تولید نفت خام را تا سال ۲۰۲۷ به ۸ میلیون بشکه در روز برساند

بر اساس آخرین داده‌های رسمی، در ژوئیه ۲۰۲۴، تولید نفت خام عراق به ۴.۲۵ میلیون بشکه در روز در رسید که این رقم در ماه ژوئن ۴.۱۹ میلیون بشکه در روز بود. این روند در شرایطی ثبت شد که عراق شاهد تمایل شرکت‌های چینی به کاوش در قلمرو آن است. اخیراً نیز بخش نفت در عراق شاهد تغییر و تنوع در نقشه شرکت‌های خارجی بوده است.

موانع پیش روی بخش نفت در عراق

بخش نفت در عراق هنوز نیاز به غلبه بر مشکلات زیرساختی، کار بر روی افزایش فعالیت‌های تحقیقاتی و اکتشافی دارد که فقدان آن چالشی برای اهداف کشور است. بر اساس گزارش اخیر شرکت تحقیقاتی وود مکنزی آمریکا، انتظار می‌رود تا سال ۲۰۳۰، تولید گاز طبیعی عراق دو برابر شود و به ۴.۴ میلیارد فوت مکعب در روز و تولید نفت به ۵.۵ میلیون بشکه در روز برسد که کمتر از هدف این کشور است.

علیرغم علاقه شرکت‌های نفتی بین المللی برای ورود به عراق به دلیل منابع بزرگ آن که برای افزایش تولید نفت و گاز کافی است، بسیاری از شرکت‌های موجود در تلاش هستند تا حضور خود را به دلیل بازده کم ارزیابی کنند. در مجموع، کارشناسان معتقد هستند که شرایط مالی تعیین شده توسط بخش نفت در عراق مانعی جدی برای بسیاری از شرکت‌ها، از جمله شرکت‌های ملی از آسیای جنوب شرقی مانند چین است. براساس برآوردها، رشد مورد انتظار در تولید عراق از میادین بزرگ نفتی واقع در جنوب این کشور مانند میادین رمیله، قرنه غربی، زبیر و مجنون حاصل شود.

حفر تنها ۵ حلقه چاه

وود مکنزی از اپراتورها خواست تا بر موانع افزایش تولید به ویژه زیرساخت‌ها غلبه کنند زیرا معتقد است خطوط لوله، پایانه‌های صادراتی و ظرفیت تزریق آب در حال حاضر برای دستیابی به اهداف کشور ناکافی است. شرایط مالی تحمیل شده توسط بخش نفت در عراق همچنین منجر به کاهش سرمایه‌گذاری خارجی در فعالیت‌های تحقیق و اکتشاف نفت و گاز شد. بر اساس ارقام رسمی، عراق از سال ۲۰۱۳ تاکنون تنها ۵ حلقه چاه اکتشافی حفر کرده و این در حالی است که این کشور دارای ذخایری بالغ بر ۱۵۰ میلیارد بشکه نفت است.

قابل ذکر است که عراق از نظر کل ذخایر نفتی با ۱۷ درصد ذخایر قطعی خاورمیانه در رتبه پنجم جهان قرار دارد و همچنین حدود ۱۲ درصد از ذخایر اوپک را به خود اختصاص داده است. بر اساس داده‌های موسسه انرژی بریتانیا، ذخایر نفت خام این کشور از سال ۲۰۱۸ در سطح ۱۴۵ میلیارد بشکه تثبیت شده که نسبت به بالاترین سطح ثبت شده در سال ۲۰۱۶ به ۱۴۸.۸ میلیارد بشکه کاهش نیز یافته است.

علاقه زیاد شرکت‌های چینی

علیرغم موانع یادشده، شرکت‌های چینی علاقه زیادی برای سرمایه‌گذاری در بخش نفت عراق دارند، بطوریکه مجوزهای اخیر ارائه شده در سال ۲۰۲۴ نشان دهنده علاقه فزاینده سرمایه گذاران آسیایی و فرصت برای افزایش تولید نفت عراق باشد. البته، این امر نشان دهنده موفقیت عراق در جذب بازیگران جدید از مناطق جغرافیایی متنوع‌تر، از جمله قاره آسیا، برای کشف فرصت‌های اکتشافی در کشور است.

در ماه می‌۲۰۲۴، اعطای مجوز بغداد در دوره جدید شامل ۲۹ پروژه برای میادین اکتشاف نفت و گاز است که بین ۱۲ استان به غیر از مناطق دریایی خلیج فارس توزیع شده است و عمده آن را شرکت‌های چینی به دست آوردند. با این حال، بیشتر سرمایه‌گذاری‌های جدید به جای جستجو و اکتشاف مخازن جدید، به سمت منابع نفت و گاز کشف‌شده قبلی سوق یافتند.

به باور کارشناسان، شرایط مالی تحمیل شده توسط بخش نفت در عراق جزو کم‌رقابت‌ترین شرایط در خاورمیانه است که نیازمند تلاش‌ها و سیاست‌های بیشتری برای افزایش علاقه به اکتشاف است. اگر به این موانع رسیدگی شود، عراق با تغییر چشم‌انداز از غرب به شرق، بازیگران آسیایی بیشتری در حوزه نفت و گاز خود شاهد خواهد بود، که نشان دهنده فرصت بیشتر در راستای فعالیت‌های ادغام و رشد تولید است.

فرصت‌های اکتشاف گاز در عراق گاها از نظر تجاری جذاب‌تر از نفت است، زیرا بغدا به دنبال پایان دادن به واردات گاز از کشورهای همسایه و کاهش وابستگی خود در این حوزه است. از همین روی، برخی از بازیگران اصلی انرژی به استخراج گاز عراق روی آورده‌اند که دلیل آن شرایط مالی بهتر در مقایسه با نفت و همچنین ذخایر بیش از ۱۰۰ تریلیون فوت مکعب آن است.

رویکرد جدید بغداد

عراق با تکیه بر مشارکت در سود در قراردادهای مربوط به توسعه پروژه‌های تولید نفت و گاز و توسعه ذخایر، بزرگترین تغییر را در نحوه تعامل خود با شرکت‌های نفتی بین المللی در چند دهه اخیر ایجاد کرده است. برای نمونه، ۱۳ قرارداد جدید که روز چهارشنبه ۱۴ آگوست ۲۰۲۴ توسط وزارت نفت امضا شد، به جای شرایط فنی، بر الگوی مشارکت در سود تکیه کرد. در واقع، عراق بزرگترین تغییر در دهه‌های اخیر را در نحوه تعامل خود با شرکت‌های نفتی بین المللی ایجاد کرده است تا بتواند پول بیشتری را به بخش نفت و گاز جذب و در نهایت ذخایر عظیم خود را توسعه دهد.

باید توجه داشت که قبلا بسیاری از شرکت‌های بزرگ نفتی ابراز شکایت کرده‌اند که شرایط قراردادهای سنتی خدمات نفتی به این معنی است که آن‌ها نمی‌توانند از قیمت‌های بالاتر نفت سود ببرند و با افزایش هزینه‌های تولید ضرر می‌کنند. عراق دومین تولیدکننده بزرگ سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) پس از عربستان سعودی است، اما این شرایط باعث شده بود تا سرمایه‌گذاری خارجی در بخش نفت عراق کاهش یابد.

قرارداد سال گذشته توتال به عنوان یک دستاورد بزرگ در جذب شرکت‌های بزرگ غربی به بغداد مورد تحسین قرار گرفت. فعالیت‌های رقابتی برای دوره‌های صدور مجوز در عراق در ماه می‌به مدت ۳ روز ادامه یافت، و ۷ شرکت چینی مجوز توسعه تعدادی از پروژه‌های نفتی عراق را دریافت کردند.

وزارت نفت عراق اعلام کرد که این توافقنامه‌ها تولید را ۷۵۰ هزار بشکه نفت خام و ۸۵۰ میلیون فوت مکعب استاندارد گاز افزایش می‌دهد. از طریق دور جدید صدور مجوز، عراق به دنبال افزایش تولید گاز طبیعی است که می‌خواهد از آن برای راه اندازی نیروگاه‌هایی استفاده کند که به شدت به گاز وارداتی از ایران متکی هستند. حیان عبدالغنی وزیر نفت گفت که افزایش تولید گاز احتمالا به انعطاف‌پذیری بیشتری برای تامین گاز نیروگاه‌های برق کمک کند.

تلاش برای افزایش ذخایر

یکی از اهداف عراق از مجموعه اقدمات فوق، افزایش ذخایر خود به موازات افزایش نرخ تولید خام است. در همین راستا، زمین‌های موجود در دور پیشنهادی اخیر شامل (شرق بغداد – الحاقات شمالی – دیمه – میسان – میدان فرات میانی – عکاشات – الفاو – الانز – تل حجر – بلخانا – انا) است. شرکت‌های چینی اکثر پروژه‌های نفتی عراق را که در این تور گنجانده شده بود، کسب کردند، از جمله دو قرارداد برای توسعه میدان شرق بغداد، میادین فرات میانی، قرارداد توسعه میدان الفاو در بصره، قرارداد توسعه بلوک القرنین در استان‌های نجف و الانبار و توسعه بلوک زرباطیه در استان واسط. شرکت‌های چینی همچنین قراردادهایی را برای توسعه میدان نفتی ابوخیمه در استان المثنی، نزدیک مرز عراق و عربستان سعودی، همچنین جبل سام در استان بصره در مرز عراق با کویت، به دست آوردند.

تاکنون بغداد ۶ دور مجوز برای اکتشاف نفت و گاز راه اندازی کرد که از طریق آن ۲۷ قرارداد برای بلوک‌ها و میادین نفت و گاز به شرکت‌های بین المللی منعقد شد که به افزایش بیش از دو میلیون بشکه در روز کمک کرد. تولید این کشور همچنین در حال توسعه میادین مرزی است و هدف آن تولید ۱۷۵ هزار بشکه نفت خام در روز و یک میلیارد متر مکعب گاز از ۶ میدان مرزی واقع در استان‌های دیالی و بصره است.

در مجموع، عراق از همکاری با شرکتهای خارجی به ویژه چینی سه هدف عمده؛ افزایش تولید نفت، تقویت تولید گاز و افزایش ذخایر اثبات شده نفت را پیگیری میکند که این امر می‌تواند پیامدهای راهبردی برای ایران و حتی عربستان داشته باشد. باید توجه داشت که افزایش تولید نفت و ذخایر اثبات شده عراق می‌تواند جایگاه عربستان در اوپک و کلا بازار انرژی را تحت تاثیر قرار دهد. از سوی دیگر، عراق به دنبال کاهش وابستگی به گاز و برق وارداتی از ایران است که افزایش تولید گاز در این راستاست.