انکار تغییرات ارزش در نسل جوان دردی را دوا نمی‌کند

به گزارش اصلاحات نیوز؛ اظهارات دکتر محمدرضا عارف در جلسه ستاد هماهنگی و راهبردی اجرای نقشه مهندسی فرهنگی کشور مبنی بر تغییرات ارزشی در نسل جوان، واکنش‌ سایت مشرق را برانگیخته است. این سایت با اشاره به موفقیت‌های جوانان در حوزه‌هایی مانند هوافضا، امنیت ملی، اقتصاد، فناوری و ایثارگری، گزاره تغییر نگرش در نسل جوان را نادرست دانسته و معتقد است که چنین سخنانی از سوی یک مقام بلندپایه، قضاوتی سطحی و مبتنی بر ظواهر است.

اما آیا این نقد به سخنان دکتر عارف مبتنی بر واقعیت است و یا اینکه شگرد و حربه ای رسانه ای با اتکا به داده‌های نادرست برای تخریب دولت و معاون اول رییس جمهور است؟  اساسا  مطرح کردن پرسش « چرایی تغییر ارزش ها»به معنای نادیده گرفتن دستاوردهای جوانان است؟ و آیا تغییرات ارزشی، لزوماً یک پدیده منفی تلقی می‌شود؟ موضوعی که باید با نگاهی علمی و مستند رصد شود در لابه‌لای الفاظ و کلمات رنگ و بوی سیاست زدگی می گیرد.
اولا؛ تغییرات ارزشی: یک پدیده جهانی و اجتناب‌ناپذیر است. جنبش نه به پنجاه ساله ها در دهه ۱۹۶۰ در آمریکا برای نخستین بار توجه جامعه شناسان را به خود جلب کرد و بررسی ها نشان داد تغییرات ارزشی، نه‌تنها در ایران، بلکه در تمام جوامع دنیا یک پدیده طبیعی و اجتناب‌ناپذیر است. نظریه‌پردازان جامعه‌شناسی،  نشان داده‌اند که تغییر نسل‌ها، به طور طبیعی با تغییر در ارزش‌ها همراه است. این پدیده را می‌توان در چارچوب نظری “گذار از ارزش‌های مادی به ارزش‌های فرامادی” تحلیل کرد که در بسیاری از کشورها از جمله ایران مشاهده شده است.
در ایران، “پیمایش ملی ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان” که طی دو دهه اخیر انجام شده و آخرین آن مربوط به سال ۱۴۰۲ توسط وزارت ارشاد دولت شهید رئیسی انجام شده است به وضوح نشان می‌دهد که تغییرات ارزشی در جامعه رخ داده است. آمارهای افزایش طلاق ، مهاجرت ، کاهش فرزند آوری تعداد شرکت کننده در نماز جماعت و… نشان می دهد برای اجرای نقشه مهندسی فرهنگی کشور باید دقیق و سریع عمل کرد.
آیا نگرش نسل جوان نسبت به دین و معنویت تغییر نکرده است؟ اگر به این موضوع اعتقاد ندارید چرا به دنبال قانون حجاب و عفاف هستید ؟ و از وضعیت جامعه در این خصوص گلایه می کنید؟گرچه بخش قابل توجهی از جامعه همچنان مذهبی است، اما شکل دینداری و شیوه‌های ابراز ایمان متفاوت شده است. در این خصوص خوب است که به آمارهای تعداد و فراوانی نمازگزاران نسل «زد» در مساجد مراجعه کنید.اولویت‌های جوانان تغییر کرده است. در گذشته، امنیت اقتصادی و معیشتی در اولویت بود، اما نسل جدید بیش از پیش به آزادی‌های فردی، حقوق اجتماعی و سبک زندگی اهمیت می‌دهد.
نگرش نسبت به اقتدارگرایی کاهش یافته است. حتی در سطح خانواده میان فرزندان و والدین اختلاف نظر های اساسی نسبت به نحوه زیست بوجود آمده است. جوانان همانطور که در خانواده خواهان مشارکت در تصمیم‌گیری‌ها هستند در سطح کلان تر هم می خواهند در عرصه های سیاسی و اجتماعی حضور داشته باشند. بنابراین، دکتر عارف نه از سر بدبینی، بلکه بر اساس یک واقعیت علمی و اجتماعی، این پرسش را مطرح کرده است که چرا برخی ارزش‌های نسل جدید با نسل قبل متفاوت شده است.
ثانیا؛ موفقیت‌های جوانان، تغییرات ارزشی را رد نمی‌کند.
این استدلال که موفقیت‌های جوانان در عرصه‌هایی مانند صنعت هوافضا، امنیت ملی، دیپلماسی، و اقتصاد، نشان‌دهنده عدم تغییر در ارزش‌هاست دو اشتباه اساسی دارد:
اول، تغییرات ارزشی یک پدیده عمومی است و شامل همه افراد یک نسل نمی‌شود.
همان‌طور که در هر دوره‌ای گروهی از جوانان نقش‌های کلیدی در پیشرفت کشور ایفا کرده‌اند، هم‌زمان گروهی دیگر ممکن است نگرش‌های متفاوتی داشته باشند. اینکه عده‌ای از جوانان در عرصه‌های علمی و امنیتی افتخارآفرین بوده‌اند، نفی‌کننده تغییرات گسترده‌تر در ارزش‌های جامعه نیست.
دوم، تغییرات ارزشی به معنای سقوط ارزش‌ها نیست، بلکه بازتعریف آن‌هاست.
وقتی درباره تغییرات ارزشی صحبت می‌کنیم، منظور این نیست که “جوانان دیگر به ارزش‌های گذشته اعتقاد ندارند”، بلکه این است که ممکن است برداشت‌های آن‌ها از این ارزش‌ها دستخوش تغییر شده باشد.
به عنوان مثال:
جوانانی که در حوزه‌های علمی و امنیتی موفق هستند، ممکن است در عین حال نسبت به برخی ارزش‌های اجتماعی یا فرهنگی، نگرش متفاوتی نسبت به نسل قبل داشته باشند.
بسیاری از نخبگان علمی و اقتصادی، نگاه انتقادی‌تری نسبت به سیاست‌گذاری‌های کلان دارند و ارزش‌هایی مانند شفافیت، آزادی بیان و مشارکت اجتماعی برایشان اهمیت بیشتری پیدا کرده است.
بنابراین، نمی‌توان چند نمونه از موفقیت‌های جوانان را به عنوان دلیلی برای رد تغییرات ارزشی در کل جامعه مطرح کرد.
ثالثا؛ تغییرات ارزشی به معنای وجود بحران نیست مگر آنکه نویسنده ناآگاه این سایت از هر تغییری که مطابق میل او و همفکرانش باشد بهراسند.
این سایت سخنان دکتر عارف و اشاره به تغییرات ارزشی را به عنوان یک “بحران” تلقی کرده و معتقد است که این نوع تحلیل‌ها به بی‌ثباتی اجتماعی دامن می‌زند. اما در علوم اجتماعی، تغییرات ارزشی لزوماً یک پدیده منفی نیست.
“تغییر ارزش‌ها” با “سقوط ارزش‌ها” متفاوت است.
در بسیاری از موارد، تغییر ارزش‌ها می‌تواند به پویایی و توسعه اجتماعی کمک کند.
برخی تغییرات ارزشی، واکنشی طبیعی به شرایط جدید جهانی، پیشرفت فناوری، و تحولات فرهنگی است. آیا کسی می تواند آثار گوشی های هوشمند بر نسل جوان را نادیده بگیرد ، خوب است در این باره به آمارهای وزارت آموزش و پرورش در خصوص میزان وقت گذراندن دانش آموزان با گوشی ها و میزان بازی های آنلاین که سبک زندگی نسل جدید را تغییر داده مراجعه کنند.
در بسیاری از جوامع، گذار از ارزش‌های سنتی به ارزش‌های مدرن، باعث تقویت همبستگی اجتماعی و توسعه اقتصادی شده است.
آنچه مهم است، مدیریت این تغییرات و ایجاد تعادل میان سنت و مدرنیته است. و دقیقاً همین نکته‌ای است که دکتر عارف بر آن تأکید داشته است.
رابعاً ؛ ضرورت فهم و شناخت تحولات اجتماعی نشانه هوشمندی است و انکار آن‌ها دست طمع دشمنان برای ضربه زدن به منافع کشور را باز می کند.
یکی از مهم‌ترین دلایل ضرورت بررسی تغییرات ارزشی، مدیریت تحولات اجتماعی و سازگاری سیاست‌ها با شرایط جدید است.
اگر نسل جدید نگاه متفاوتی به برخی موضوعات دارد، نادیده گرفتن این تغییرات می‌تواند باعث تشدید شکاف‌های اجتماعی و فاصله گرفتن جوانان از نظام شود. اما اگر این تغییرات به رسمیت شناخته شوند، می‌توان از ظرفیت‌های جدیدی که در نسل جدید به وجود آمده است، به نفع کشور استفاده کرد.
اگر نسل جدید سبک زندگی متفاوتی دارد، سیاست‌گذاری فرهنگی باید به جای تقابل، به دنبال راه‌های تعامل باشد. اگر اولویت‌های اقتصادی جوانان تغییر کرده است، سیاست‌های اشتغال باید این تغییرات را در نظر بگیرد.اگر برداشت از معنویت تغییر کرده، راه‌های جدیدی برای تقویت هویت دینی باید طراحی شود.
دکتر عارف با مطرح کردن این پرسش، در واقع دعوت به یک گفت‌وگوی ملی درباره تحولات اجتماعی کرده است، نه اینکه حکم کلی درباره همه جوانان صادر کند.
دکتر عارف در مقام معاون اول رئیس‌جمهور، با طرح این پرسش نه‌تنها جوانان را مورد قضاوت قرار نداده، بلکه اتفاقاً با رویکردی علمی و واقع‌بینانه، خواسته است که تحولات اجتماعی را به‌درستی درک کنیم تا بتوانیم برای آینده کشور تصمیمات بهتری بگیریم.
نادیده گرفتن این واقعیت، کمکی به حل مسائل نمی‌کند، بلکه تنها باعث می‌شود فرصت‌های تعامل سازنده با نسل جدید را از دست بدهیم.