چرا ایران هر بشکه نفت خود را 15 دلار ارزان‌تر می‌فروشد؟

ماجرای ارائه تخفیف‌های نفتی از سوی کشورهای صادرکننده نفت سیاستی است که از گذشته‌ با هدف تراز کردن عرضه و تقاضا در بازار و درآمدزایی برای کشورها دنبال می‌شود. 

در برخی فصول از سال با کاهش تقاضا، همزمان تولید در کشورهای نفت‌خیز افزایش پیدا می‌کند و ذخایر نفتی آن‌ها پر می‌شود. به این ترتیب دولتمردان باید برای حل ناترازی موجود در عرضه و تقاضای بازار چاره‌ای می‌اندیشیدند. بنابراین به ارائه تخفیف‌های نفتی محصولات خود روی آورند تا علاوه‌بر تراز کردن شرایط بازار در راستای درآمدزایی، بازاریابی و خالی کردن ذخایر نفتی خود حرکت کنند.

البته آزادی عمل ذکرشده در ارائه تخفیف‌ها غالبا برای کشورهایی که تحریم نیستند، صدق می‌کند. کشورهای تحت تحریم شرایط متفاوتی در عرضه نفت دارند و تنها راه فروش محصولاتشان در گرو ارائه تخفیف است.

نرخ تخفیف نیز برای عرضه نفت هر یک از کشورهای تحریم‌شده یا تحریم‌نشده متفاوت محاسبه می‌شود. به گفته کارشناسان، کشورهای تحریم‌شده عرضه نفت خود را با تخفیف‌های حداقل ۱۰ دلاری به بازار عرضه می‌‌کنند در حالی که دیگر کشورها با شرایط عادی نهایتا یک دلار روی عرضه نفت خود تخفیف می‌دهند.
تخفیف فروش نفت در کشورهای مختلف چگونه است؟

مرتضی بهروزی‌فرد، کارشناس انرژی، در تشریح این موضوع به تجارت‌نیوز گفت: «تخفیف در فروش نفت هم برای کشورهایی که تحریم هستند و هم دیگر کشورها توجیه اقتصادی دارد. چرا که کشورهایی همچون آمریکا، عربستان و… با ارائه تخفیف‌های نفتی در راستای افزایش درآمد و بازاریابی حرکت می‌کنند. کشورهای تحت تحریم نظیر ونزوئلا، ایران و روسیه نیز با دنبال کردن چنین سیاستی به نوعی تحریم‌ها را دور می‌زنند و فشار اقتصادی خود را کاهش می‌دهند.»

او توضیح داد: «نرخ ارائه تخفیف برای هر یک از این کشورها با توجه به شرایطی که دارند، متفاوت است. تخفیف‌ نفتی در کشورهایی با شرایط عادی بین چند سنت تا حداکثر یک دلار است. در حالی‌که تخفیف کشورهای تحت تحریم زیر ۱۰ دلار نیست. ایران نیز با توجه به اینکه در شرایط خاصی به سر می‌برد مجبور به ارائه تخفیف‌های بیشتر است. از این طریق تا حدودی تحریم‌ها دور زده می‌شود.»

در همین زمینه بلومبرگ ۱۷ فروردین ۱۴۰۲ نوشت که ایران برای ماه آینده (اردیبهشت)، هر بشکه نفت خود را ۱۲ دلار ارزان‌تر از نفت شاخص برنت به چین تحویل می‌دهد. این در حالی است که روسیه برای نفت شاخص اورال خود که بسیار شبیه به نفت تولیدی ایران است، بیشتر از ۱۰ دلار تخفیف نمی‌دهد.

همچنین در این گزارش بیان شد که پیش‌فروش قیمت نفت برنت برای ماه مه (اردیبهشت) حدود ۸۰ دلار بوده است، بر این اساس در واقع ایران برای ارائه نفت خود ۱۵ درصد تخفیف اعمال کرده است. حال اگر تهران بتواند در ماه آینده، روزانه یک میلیون بشکه نفت تحویل چین دهد، بدون محاسبه هزینه‌های دور زدن تحریم‌ها، بیش از ۳۷۰ میلیون دلار تخفیف به این کشور می‌دهد. 
چالش‌ ایران اصلی ایران برای صادرات نفت چیست؟

مرتضی بهروزی‌فرد، کارشناس انرژی، درباره گزارش بلومبرگ مبنی بر تخفیف‌ نفتی ایران به تجارت‌نیوز گفت: «قاعدتا و تحت هر شرایطی نفت ایران باید با تخفیف‌های بیشتری از روسیه به بازار عرضه شود. چراکه ایران تحت تحریم‌های ثانویه ایالات متحده است و از مرحله فروش تا انتقال پول چالش‌های متعددی را برای خریداران خود به وجود می‌آورد.»

او ادامه داد: «این در حالی است که تحریم‌های روسیه صرفا محدود به تعیین سقف قیمت برای فروش نفت می‌شود و در زمینه مبادلات بانکی و خرید مانعی ندارد. بنابراین دیگر کشورها با در نظر گرفتن ریسک معامله با هر دو کشور نسبت به خرید نفت اقدام می‌کنند.»

بهروزی‌فرد توضیح داد: «به این ترتیب ایران در رقابت با روسیه مجبور به ارائه تخفیف‌های بیشتر برای فروش نفت می‌شود. ضمن آنکه هزینه‌های هنگفت برای طی کردن مسیر صادرات نظیر جایجایی کشتی‌ها، سندسازی و… را هم باید در نظر گرفت.»

او عنوان کرد: «با طی کردن این روند تازه تهران قادر به فروش نفت می‌شود. اما چالش اصلی یعنی انتقال پول نفت پابرجاست. به عبارتی حتی اگر ایران نفت خود را با نصف قیمت جهانی یعنی ۴۰ دلار عرضه و مشتری آن را خریداری کند همچنان مشکل انتقال و وصول درآمدها وجود دارد.»

این کارشناس انرژی تحریم بانک مرکزی و محدودیت مبادلات بانکی کشور را منشا این مشکل دانست و گفت: «در چنین شرایطی به نظر می‌رسد در ازای پول فروش نفت کالا به کشور بازگردانده شود. وضعیت اقتصادی نظیر تورم، کاهش ارزش ریال و  نوسانات ارزی مبین همین موضوع است.»
تخفیف ۱۵ دلاری ایران برای عرضه نفت

حمید حسینی، سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان نفت، درباره تخفیف‌های نفتی ذکر شده در گزارش بلومبرگ به تجارت‌نیوز گفت: «ایران تا ۱۵ دلار هم برای فروش نفت خود تخفیف می‌دهد و این اتفاق تازه‌ای نیست.»

او ادامه داد: «پس از تشدید تحریم‌ها در سال ۹۷ و تحریم بانک مرکزی ایران در سال ۹۹ وضعیت مبادلات ارزی بین‌المللی برای ایران سخت‌تر شد. به این ترتیب سیاست ارائه تخفیف‌‌ در دستور کار قرار گرفت. تخفیف‌ها از سه تا چهار دلار آغاز شد و به رقم فعلی (۱۵ دلار زیر قیمت نفت برنت) رسیده است.»

او بیان کرد: «روسیه نیز با توجه به مصوبه اروپا نمی‌تواند نفت خود را بیشتر از ۶۰ دلار بفروشد و به گفته مقامات این کشور نرخ فروش طلای سیاه در بازار حدود ۳۷ تا ۴۷ دلار اعلام شده است.»

اما آیا ایران نفت خود را زیر قیمت نفت روسیه عرضه می‌کند؟ حسینی در پاسخ به این پرسش گفت: «ایران نفت خود را ۱۵ دلار زیر قیمت فعلی نفت برنت نفت می‌فروشد. به این ترتیب به نظر می‌رسد فضا برای عرضه محصولات ایران مساعدتر از روسیه باشد.»

او درباره آمار فروش نفت ایران عنوان کرد: «دولت مدعی شد که ۹۷ درصد از درآمدهای بودجه پارسال محقق شده است. با این حساب یعنی یک میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه نفت با رقم بیش از ۶۰ دلار به فروش رسیده است.»

حسینی توضیح داد: «جواد اوجی، وزیر نفت، رسما اعلام کرد که در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۹ حدود ۱۹۰ میلیون بشکه نفت بیشتری فروخته شده و در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال پیش ۸۸ میلیون بشکه نفت اضافی به بازار عرضه شده است.»

او گفت: «مجموع این ارقام فروش روزانه ۸۰۰ هزار بشکه نفت در روز را نشان می‌دهد که با احتساب یک محموله فروش ۵۰۰ تا ۳۰۰ هزار بشکه‌ای دیگر همان میزان یک میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه نفت قابل تحقق است.»

بلومبرگ در گزارش خود نوشت که بخش اعظم نفت ایران توسط پالایشگاه‌های کوچک چینی مستقر در استان شاندونگ و از طریق واسطه‌ها و تحت عنوان نفت مالزی خریده می‌شود. داده‌های شرکت مشاوره انرژی، ورتکسا، نشان می‌دهد ماه گذشته صادرات نفت ایران به چین به ۸۰۰ هزار بشکه در روز رسید که ۲۰ درصد بیشتر از مارس ۲۰۲۲ است. این گزارش می‌افزاید پالایشگاه‌های کوچک چینی با ظرفیت پالایش روزانه ۳.۷ میلیون بشکه، عمدتا مایل به خرید نفت ارزان کشور‌های تحریمی مانند ایران و ونزوئلا هستند و این دو کشور برای حفظ بازار خود با روسیه در حال رقابت هستند.

/تجارت نیوز